Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2007, Blaðsíða 94

92
Tímarit um menntarannsóknir, 4. árgangur 2007
séu að þessu meira til „að læra að læra“, ekki
beinlínis til að leggja allt efnið á minnið. Jakob
er einfari í þeim skilningi að hann skipuleggur
allt nám nemenda sinna og kennslu sína út frá
eigin viðmiðum og á lítið samstarf við aðra
kennara, segist t.d. fá aðstöðu í smíðastofu
vegna verklegs náms, en skipuleggi námið
samt ekki í samvinnu við kennara á því sviði.
Aðspurður hvernig skólanámskráin sé unnin
segir hann: „Ég veit ekki hvernig hinir gera
það en ég geri það mikið upp úr aðalnámskrá.“
Hann stendur líkt og Ólína einhvers staðar
á milli hinnar „sjálfstæðu fagmennsku“ og
„ósjálfstæðu fagmennsku“.
Samábyrgð og skyldur gagnvart nemendum
einkenna fagvitund Símonar. Hann er
meðvitaður um starfskenningar sem skóli hans
styðst við, til dæmis fjölgreindakenningu, og
starfar samkvæmt þeim, hefur reyndar átt stóran
þátt í þróun og skipulagi stórs námsverkefnis
sem allir nemendur og starfsmenn skólans
taka þátt í ár hvert. Hann segist nýta sér
tækifæri til að samþætta námsgreinar þegar
þau gefast. Í viðtalinu kom fram að hann tæki
þátt í að samþætta náttúruvísindi, stærðfræði,
heimilisfræði, myndmennt, smíðar og
samfélagsgreinar. Leit Símonar að árangursríku
skipulagi náms og kennslu í náttúruvísindum
og stærðfræði stýrist af tilraunum hans til
að viðhalda áhuga nemenda á víðtæku og
erfiðu námssviði sem er þekkt fyrir að vera
fremur óaðlaðandi og lítt áhugavert og hefur
þar að auki margvíslega sérstöðu miðað við
aðrar námsgreinar eða þætti náms. Aðgerðir
hans og viðbrögð birtast í nýstárlegum og
djörfum hugmyndum um framsetningu
viðfangsefna, námsaðstæður og kennsluhætti.
Afleiðingarnar sem hann væntir eru aukinn
áhugi og jákvæðara viðhorf nemenda til náms
í „raunvísindum“ eins og Símon nefnir fagsvið
sitt, þ.e. eðlisfræði, efnafræði, stærðfræði og
tækni. Aðspurður hvernig hann bregðist við
þegar hann fái erfiðar spurningar frá nemendum
sínum, sem hann hafi ekki svör við, segir hann:
„Þá náttúrlega viðurkenni ég að ég hef ekki
hugmynd um það (hlær) og ég viðurkenni það
oft að ég veit ekki.“ Sú staða kom m.a. upp
í kennslustund í efnafræði sem rannsakendur
fylgdust með. Símon tekur mið af hugmyndum
og áhuga nemenda sinna við skipulag námsins
og trúir að námsferlið sé háð innri áhugahvöt
fremur en ytri:
Sko, kennari kennir ekkert nema nemandinn
sé tilbúinn að nema og við getum ekki þvingað
fram nám. Það er alltaf þessi eilífa barátta
hjá okkur að finna einhverja kveikju sem að
kemur ferlinu í gang og nemandinn finnur
hjá sér þörf til að læra. Og því fyrr sem að
nemandinn fer að bera ábyrgð á sínu námi því
betra. Þá loksins byrjar þroskinn að æða áfram.
En meðan nemandinn er sem sagt að afplána
einhver verkefni sem við ætlumst til af honum,
þá er hann að læra fyrir okkur eða mömmu og
pabba til að forðast einhvern refsivönd. Og
mér finnst það ekki hollt að þetta sé spurning
um að losna við refsingu. (Úr viðtali 21.
október 2005)
Væntingar til fagmanneskju eru margvíslegar.
Fagmanneskjan kennari í náttúruvísindum
þarf að hafa þekkingu á inntaki fagsins,
séreinkennum þess og rökum, einnig á
aðferðum og leiðum við skipulag náms og
kennslu og auk þess þekkingu á námskrám,
námsefni og gögnum. Loks verður fagkenn-
arinn að hafa hugmyndir um heildarsamhengi
og skipulag skólastarfsins og gera sér grein
fyrir samábyrgð í þeim efnum (sbr. Shulman,
1986; Trausta Þorsteinsson, 2003). Meðal þess
sem Furlong o.fl. (2000) nefna er sérþekking
á þeim þáttum sem einkenna starfið, svigrúm
til að taka sjálfstæðar ákvarðanir tengdar
faginu eða starfinu og lausn ýmissa ófyrirséðra
vandamála og loks ábyrgð og skyldur gagnvart
skjólstæðingum og starfsumhverfi.
Líklega er enginn viðmælenda okkar vel
settur á öllum sviðum, heldur misvel á hverju
fyrir sig. Þau hafa t.a.m. öll sæmilega innsýn
í hefðbundið inntak náttúruvísinda, samanber
inntaksmarkmið eðlisvísinda, lífvísinda
og jarðvísinda (Aðalnámskrá grunnskóla.
Náttúrufræði, 1999) og geta því fallið vel
að skilgreiningu Trausta á hinni „ósjálfstæðu
fagmennsku“ sem felst í að uppfylla þá
ábyrgð sem stjórnvöld skilgreina og „reiða
fram námsefni og fræðslu í samræmi við
Sýn fimm grunnskólakennara á nám og kennslu í náttúruvísindum