Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2012, Page 179

179
öldinni að þróa enn frekar ljóðlist um sorg og sektarkennd. Reyndar voru
slík skrif farin að líta dagsins ljós um fimmtíu árum eftir stríð í bókum eins
og The Emigrants (1996) og Austerlitz (2001) eftir W.G. Sebald.
Eins og hugmyndir í hugrænum skáldskaparfræðum um framandræði
sýna glöggt, gæti ekkert ljóð, bókmenntatexti eða kvikmynd bara sísona
gert nokkurn að betri manneskju. Ljóð, texti eða sjónleikur býr ekki yfir
slíkum áhrifamætti. En ég tel að í framtíðinni verði þeir sem kanna skrif-
oglestur að íhuga tilgang bókmennta og skáldskapar. Ég sé ekki betur en
að megintilgangurinn sé þríþættur.
Í fyrsta lagi má einfaldlega nefna ánægjuna sem við sækjumst eftir í bók-
menntum. Mér var illa brugðið í fyrsta sinn sem ég ferðaðist til Pergamon
og tyrkneski leiðsögumaðurinn kallaði díonýsus guð skemmtunarinnar.
En kannski hafði hann rétt fyrir sér. Þegar við tengjumst texta þráum við
að láta flytja okkur burt frá heimi hversdagsleikans, meðalmennskunnar
og örvæntingarinnar á aðrar lendur í fjarskanum. Á þeim lendum getum
við verið einstök. Í krafti samsömunar getum við orðið stórmerkileg. Við
getum fundið til ákafra tilfinninga án þess að atburðirnir bugi okkur þegar
upp er staðið. Þýðir það að bókmenntir séu eins konar súkkulaði fyrir sál-
ina? Ekki beinlínis, en mörg okkar gætu ekki hugsað sér að lifa í heimi án
súkkulaðis.
Í öðru lagi má nefna kostinn á að gera okkur að betri iðkendum skrifa-
oglesturs. Bruner fjallaði um hugmynd Barthes um höfundarþátt textans
og hvernig rithöfundar gera lesendum kleift að skrifa sínar eigin útgáfur.
Bruner sagðist telja að „gjöf afburðahöfundar til lesandans væri að gera
hann að betri höfundi“, með öðrum orðum að auðvelda betri höfundi eigin
sviðsetningu á textanum.42
Þegar hugfræðingar hafa rannsakað sérþekkingu, hefur tilgangurinn
meðal annars verið sá að skilja hvernig eitthvert okkar gæti öðlast sérþekk-
ingu á ákveðnu sviði, hvort sem hún felst í að þreyta maraþon eða kenna
börnum að leysa rúmfræðiþrautir. Ég tel að hugræn skáldskaparfræði geri
sér á líkan hátt vonir um að stuðla að því sem Bruner skilgreindi sem gjöf
afburðahöfundarins. Með því að leggja stund á hugræn skáldskaparfræði
sækjumst við eftir því að verða færari iðkendur skrifaoglesturs. Leit okkar
að betrumbótum er ekki aðeins tæknilegs eðlis. Með skrifum okkar verð-
um við færari í að rita um sannleikann og með lestrinum komumst við enn
dýpra í það sem við lesum.
42 Jerome Bruner, Actual Minds, Possible Worlds, bls. 37.
Að SKRIFAOGLESA