Peningamál - 01.11.1999, Qupperneq 11

að vakna hvort svo harkaleg aðlögun sé óhjákvæmi-
leg nú eða hvort mögulegt sé að ná hægfara aðlögun
hagvaxtar að því marki sem samrýmist verðlags-
stöðugleika á næstu árum og án þess að skerða þurfi
kaupmátt. Þessari spurningu er ekki auðsvarað en
gagnlegt er að hafa eftirfarandi samanburð á hag-
vaxtaskeiðunum tveimur í huga (sjá box og töflu).
Dregið hefur úr vexti þjóðarútgjalda en ekki nóg til
að tryggja ytra jafnvægi í þjóðarbúskapnum
Þjóðhagsstofnun spáir að nokkuð hægi á vexti þjóð-
arútgjalda í ár en spáð er meiri vexti útflutnings en
árið 1998. Að því leyti má segja að samsetning hag-
vaxtar sé vænlegri á yfirstandandi ári en í fyrra. Nú
er spáð að þjóðarútgjöld vaxi um 4% í ár samanborið
10
Vöxtur einkaneyslu, fjármunamyndunar
og útflutnings 1983 - 1999
1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000
0
10
20
30
-10
-20
% Neysla Fjármunamyndun Útflutningur
Mynd 8
Margt er líkt með ofþensluárunum í lok níunda ára-
tugarins og uppsveiflu síðustu ára en sumt er frábrugðið.
Hér skulu borin saman helstu einkenni þessara tveggja
hagvaxtarskeiða:
• Viðskiptahallinn er meiri nú eða 5,7% af landsfram-
leiðslu árið 1998 samanborið við 3½% árið 1987.
• Skuldir hins opinbera eru mun meiri en þær voru á 9.
áratugnum þótt þær fari lækkandi. Sama má segja um
skuldir heimila, fyrirtækja og þjóðarbúsins í heild.
• Raunvöxtur útlána er meiri nú en á þensluskeiði 9.
áratugarins.
• Fjármagnshreyfingar eru nú óheftar sem eykur hættu á
gjaldeyris- og fjármálakreppu bresti traust markaðs-
aðila á efnahagsstefnunni.
• Samkeppnisstaða atvinnuvega er nú mun betri, raun-
gengi nær jafnvægi og hagnaður meiri. Raunvextir eru
að auki lægri sem dregur úr greiðslubyrði. Verðbólga
sem er lægri gefur m.a. meira svigrúm til að takast á
við ofþensluvandann áður en gengisaðlögun verður
óhjákvæmileg.
• Atvinnuleysi árið 1987 var enn lægra en nú og spenna
á vinnumarkaði meiri enda ekki jafn opin gagnvart út-
löndum og nú.
• Rekstur hins opinbera er nú í mun betra horfi og
allmikill afgangur en umtalsverður halli var árin 1985-
1987.
• Ný fjárfesting á stærri hlut í uppsveiflunni undanfarin
ár en á níunda. áratugnum. Hlutfall fjárfestingar er þó
ekki hátt í sögulegum samanburði.
• Seðlabankinn er nú betur undir það búinn að hemja
ofþensluna. Sjálfstæði bankans til að beita vöxtum
hefur verið aukið og gengisstefnan er heldur sveigjan-
legri.
Samanburður á uppsveiflunum 1986-1987 og 1998-1999
Tafla IV Samanburður á tveimur uppsveiflum
Prósentubreyting á ári 1986- 1998-
nema annað sé tekið fram 19871 1987 19991,2 19992
Hagvöxtur...................................... 7,4 8,6 5,4 5,8
Verðbólga ..................................... 20,0 18,8 2,5 3,3
Viðskiptajöfnuður, % af VLF........ -1,5 -3,4 -5,2 -4,6
Vísitala raungengis
- meðaltal (m.v. laun) .................... 97,7 109,0 87,3 87,4
Raungengi (m.v. laun)................... 29,0 26,2 4,3 0,2
Tekjujöfn. ríkissj., % af VLF ........ -2,5 -0,9 1,3 1,6
Skuldir hins opinbera, % af VLF.. 28,2 26,6 44,7 42,0
Hreinar skuldir hins
opinbera, % af VLF ...................... 8,9 8,5 28,4 26,4
Raunvöxtur peningamagns
og sparifjár (M3) ári 3 ................... 12,6 13,8 12,2 11,1
Raunvöxtur útlána
innlánsstofnana 3 ........................... 8,4 19,6 28,5 27,4
Raunvöxtur útlána í lánakerfinu 3 . 4,7 10,6 11,9 11,3
Atvinnuleysi, % af mannafla ........ 0,6 0,4 2,3 2,0
Vísitala kaupmáttar ráðst.tekna..... 96,1 120,8 113,2 118,7
Kaupmáttur ráðstöfunar-
tekna - % breyting......................... 17,3 25,8 6,6 4,8
Þjóðarútgjöld ................................. 10,0 15,7 8,0 4,0
Fjármunamyndun .......................... 23,7 21,3 11,0 -0,1
Einkaneysla ................................... 11,5 16,2 8,5 6,0
1. Meðaltal tímabils. 2. Spár og áætlanir Seðlabanka og Þjóðhagsstofnunar.
3. Fyrir árið 1999 er miðað við 12 mánaða % breytingu til loka september.