Peningamál - 01.05.2002, Side 33

32 PENINGAMÁL 2002/2
daga árið 2007 úr 9,31% í janúarlok í 8,44% í lok
apríl. Ávöxtun verðtryggðra skuldabréfa til skemmri
tíma lækkaði einnig umtalsvert en ávöxtun verð-
tryggðra skuldabréfa til miðlungs og lengri tíma
hefur breyst tiltölulega lítið. Sennilegt er að fjárfestar
hafi í nokkrum mæli leitað í skammtímaverðtrygg-
ingu vegna verðbólguvæntinga og því hafi eftirspurn
eftir skemmri verðtryggðum bréfum aukist, verð
hækkað og ávöxtun því lækkað. Mynd 3 sýnir þróun
vaxtarófs verðtryggðra skuldabréfa á tveim tíma-
punktum.
... og lausafjárstíflur brustu
Merkja mátti töluvert misræmi í vöxtum á milli-
bankamarkaði allt frá mars á síðasta ári sem jókst í
nóvember og hélst fram í mars á þessu ári, en á þessu
tímabili minnkaði verulega sú fylgni sem verið hafði
við stýrivexti Seðlabankans. Misræmið hefur verið
rakið til stíflna í lausafjármiðlun og vankanta á um-
gjörð viðskipta með íslenskar krónur fremur en
almenns lausafjárskorts á markaði. Einstaka stofn-
anir hefur þó skort lausafé en aðrar ekki. Takmark-
aðar lánalínur milli banka og hugsanlega tregða við
að fjármagna útþenslu samkeppnisaðila kunna að
skýra það hvers vegna laust fé flæðir ekki á milli
stofnana. Það vekur vissulega spurningar þegar
lánastofnanir liggja með laust fé á viðskipta-
reikningum í Seðlabanka á mun lægri vöxtum en
buðust um tíma á millibankamarkaði með krónur.
Þetta ástand varði, eins og fyrr er frá greint, fram í
miðjan mars en greinilegt var að frétt um fyrir-
hugaðar breytingar Seðlabankans á reglum um
veðhæf bréf í endurhverfum viðskiptum (sem þó áttu
ekki að taka gildi fyrr en 1. júní) ýtti vaxtalækkunum
á millibankamarkaði með krónur af stað. Í kjölfar
vaxtalækkunar banka og síðar Seðlabankans lækk-
uðu vextir enn frekar og fjármögnun innlausnar
spariskírteina í aprílbyrjun hnykkti síðan á því að
gnótt lauss fjár var til reiðu fram eftir apríl.
Endurhverf viðskipti eru til sveiflujöfnunar
Aðgangur að endurhverfum viðskiptum hefur verið
óheftur en svo virðist sem aðgengi að verðbréfum
sem hæf eru sem veð í þeim hafi verið takmarkað.
Stofn þeirra bréfa sem hæf eru til endurhverfra
viðskipta er um 250 ma.kr. og því var rúmlega
þriðjungur hans notaður í endurhverfum viðskiptum.
Seðlabankinn hefur litið svo á að tilgangur endur-
hverfra viðskipta sé að jafna út sveiflur í lausu fé
lánastofnana og eru stýrivextir bankans miðaðir við
að endurhverf viðskipti séu jaðarfjármögnun sem sé
það dýr að lánastofnanir nýti sér hana einungis í því
skyni. Með stýrivöxtum hefur Seðlabankinn bein og
óbein áhrif á vaxtastig sem koma síðar fram í verð-
lagi. Svo virðist þó sem lánastofnanir nýti sér Seðla-
bankafjármögnunina með öðrum hætti, t.d. sem tæki
í afleiðuviðskiptum og til að fjármagna útlán. Þessi
fjármögnun er þó ekki áhættusöm því að með henni
er verið að verjast gengisáhættu og þar með í raun
verið að draga úr áhættu sem annars kynni að vera
dragbítur viðskipta. Vera kann að smæð íslensks fjár-
magnsmarkaðar og samþjöppun komi í veg fyrir
markaðsstarfsemi sem ætti að vera til staðar í ofan-
greindum tilvikum. Það kann því að vera ástæða til
að kanna hvort aðrar leiðir séu færar til að markaðs-
væða þá þætti í afleiðuviðskiptum sem til þessa hafa
2001 2002
Heimild: Seðlabanki Íslands.
F M A M J J A S O N D | J F M A
8
9
10
11
12
13
14
%
Mynd 2
Ávöxtun á millibankamarkaði með krónur
og ávöxtun Seðlabankans (vikuleg gögn)
Endurhverf viðskipti
Tvær vikur
Yfir nótt
Daglán
10/2
2003
10/4
2005
1/10
2015
1/1/
2020
15/1
2021
15/12
2022
15/3
2026
15/12
2037
15/3
2041
5,2
5,4
5,6
5,8
6,0
6,2
6,4
Raunávöxtun (%)
Mynd 3
Ávöxtunarferill nokkurra verðtryggðra
skuldabréfa 29. janúar og 30. apríl 2002
Heimild: Seðlabanki Íslands.
30. apríl 2002
29. jan. 2002
Lokagjalddagi