Peningamál - 01.03.2005, Qupperneq 4

INNGANGUR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
4
miðlunarleiðanna er mismunandi eftir aðstæðum. Seðlabanki sem
miðar að því að ná verðbólgumarkmiði sem honum hefur verið sett af
stjórnvöldum getur ekki leyft sér að reka slakari peningastefnu en
hann telur nauðsynlega til að ná markmiðinu af tillitssemi við einstaka
geira, fyrirtæki eða einstaklinga, sem gætu orðið fyrir skakkaföllum af
völdum hárra vaxta eða gengis. Ruðningsáhrifum þeirra stóru hnykkja
sem skekja þjóðarbúið um þessar mundir verður ekki eytt með minna
aðhaldi í peningamálum. Þeim verður í besta lagi frestað og frestun
mun líklega skapa enn meiri vanda síðar. Með því væri ríkari hags-
munum almennings og atvinnulífsins af stöðugu verðlagi til lengri
tíma fórnað á altari þrengri hagsmuna. Efnahagslífið virðist í tiltölu-
lega góðri stöðu um þessar mundir til þess að glíma við þann vanda
sem hátt gengi krónunnar skapar, þótt óhjákvæmilegt sé að einhver
áföll verði.
Við ákvarðanir í peningamálum er eðlilegt að tekið sé tillit til
aukins aðhalds sem felst í hækkun gengis krónunnar í kjölfar síðustu
vaxtahækkana. Í verðbólguspám sínum gerir Seðlabankinn jafnan ráð
fyrir óbreyttum stýrivöxtum og gengi krónunnar út spátímann. Aukið
aðhald sem leiðir af hækkun gengis krónunnar er því fólgið í verð-
bólguspánni sem kynnt er í þessu hefti Peningamála. Hún gefur til
kynna að aðhaldsaðgerðir Seðlabankans undanfarna mánuði muni
skila umtalsverðum árangri, en þó ekki nægum. Miðað við óbreytt
gengi mun verðbólgan hjaðna töluvert á þessu ári, niður í verðbólgu-
markmið bankans um tíma, en aukast á ný þegar áhrif sterkara gengis
taka að dvína og framleiðsluspenna nær hámarki.
Spár af þessu tagi eru mikilvægt tæki sem Seðlabankinn notar
við ákvarðanir í peningamálum, en ekki óbrigðul kristalskúla. Hversu
líklegt er að spáin gangi eftir, eða því sem næst, ræðst að töluverðu
leyti af því hve sennilegt er að forsendan um stöðugt gengi krónunnar
haldi. Það gerir hún nánast aldrei. Í ljósi þess hve gengi krónunnar er
orðið hátt um þessar mundir virðast óvenjumiklar líkur á að það taki
að veikjast áður en spátímabilinu lýkur á fyrsta fjórðungi ársins 2007.
Þó er hugsanlegt að gengið hækki enn meira áður en það tekur að
lækka. Þetta birtist í slagsíðu á líkindadreifingu spárinnar, sem gefur til
kynna að töluverðar líkur séu á meiri verðbólgu en spáð er, einkum
þegar líður á spátímabilið.
Viðskiptahallinn í fyrra reyndist mun meiri en gert hafði verið ráð
fyrir, eða sem nam 8% af landsframleiðslu. Nýlegar vísbendingar
benda til þess að hallinn muni enn aukast á næstu mánuðum. Horfur
eru á að hann verði meiri á þessu ári og verði rúmlega 12% af vergri
landsframleiðslu að óbreyttu gengi krónunnar. Þetta er mun meiri halli
en Seðlabankinn hefur áður spáð og mesti halli Íslandssögunnar gangi
spáin eftir. Aukinn halla á þessu ári má að töluverðu leyti rekja til þess
að stórframkvæmdir verða umfangsmeiri í ár en áður hafði verið
reiknað með. Þetta stafar að einhverju leyti af frestun frá síðasta ári
en einkum af því að framkvæmdir sem áður voru áformaðar á næsta
ári verða í ár. Framkvæmdirnar ná því hámarki í ár en ekki 2006. Þótt
aukinn viðskiptahalla á þessu ári megi því að töluverðu leyti rekja til
meiri fjárfestingar en í fyrri áætlunum, er ljóst að svo mikill halli er
langt frá því að vera sjálfbær. Þótt verulega dragi úr viðskiptahallanum
þegar á næsta ári mun aukinn álútflutningur á næstu árum ekki draga