Peningamál - 01.03.2005, Qupperneq 5

INNGANGUR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
5
nægilega úr honum einn og sér. Umtalsverð aðlögun í þjóðarbú-
skapnum þarf því að eiga sér stað svo viðunandi jafnvægi verði í ytri
jöfnuði hans. Líklegt er að verulega þurfi að draga úr vexti innlendrar
eftirspurnar og gengi krónunnar að lækka. Það gerir stöðuna enn við-
kvæmari að vegna mikillar fjárfestingar erlendis veltur núverandi
styrkur krónunnar á innstreymi lánsfjár langt umfram það sem þarf til
þess að fjármagna viðskiptahallann. Jafnmikið ójafnvægi í utanríkis-
viðskiptum og nú stefnir í getur grafið undan gengis- og verðlags-
stöðugleika til langs tíma og að endingu haft umtalsverðan samdrátt
í för með sér. Við þessu á peningastefnan ekki önnur svör en aukið
peningalegt aðhald, sem þó verður e.t.v. fremur til að auka á við-
skiptahallann fyrsta kastið.
Ein skýrasta vísbendingin um vaxandi ofþenslu í íslenskum þjóð-
arbúskap er hin hraða hækkun íbúðaverðs, sem að raungildi er tölu-
vert yfir fyrra sögulega hámarki. Hátt eignaverð kyndir undir eftir-
spurn nú og gæti magnað samdrátt síðar, þegar síst skyldi. Seðla-
bankinn hefur ekki að markmiði að halda eignaverði stöðugu, en þarf
að bregðast við því að svo miklu leyti sem það hefur áhrif á verð-
bólgu. Það gæti þó flækt framkvæmd peningastefnunnar á næsta ári
ef þörf yrði á mun harðara aðhaldi en nú er fyrirséð. Þá yrði hætt við
snarpri verðlækkun sem veikt gæti undirstöður fjármálakerfisins. Fjár-
málastöðugleikasjónarmið mæla því eindregið með tímanlegu aðhaldi
peningamála.
Stýrivextir Seðlabankans eru nú 8,75%, eða tæplega 3½ pró-
sentu hærri en í byrjun maí í fyrra. Þetta eru nokkuð háir vextir í al-
þjóðlegum en ekki sögulegum íslenskum samanburði. Raunstýrivextir
voru til muna hærri þegar Seðlabankinn barðist við eftirköstin af síð-
asta ofþensluskeiði fyrir fáum árum. Það sem er fyrst og fremst frá-
brugðið nú er að gengi krónunnar flýtur á markaði, sem hefur gefið
Seðlabankanum færi á að bregðast fyrr við ofþenslumerkjunum en
ella. Atvinnulífið fær því að finna fyrir aðhaldinu fyrr í hagsveiflunni
en áður, einkum fyrirtæki sem eru í erlendri samkeppni.
Aðhaldið skilar árangri þótt það bitni óæskilega mikið á sumum
geirum. Seðlabankinn telur óhjákvæmilegt að halda áfram að auka
aðhald peningastefnunnar í ljósi þess mikla hagvaxtar sem nú er spáð
og vísbendinga um áframhaldandi og vaxandi ójafnvægi í þjóðarbú-
skapnum. Því eru horfur á að verðbólga verði yfir markmiði á síðari
hluta spátímabilsins, þrátt fyrir forsendu um áframhaldandi sterkt
gengi sem virðist óraunsæ. Nýlegar vaxtahækkanir bankans og um-
talsverð gengishækkun krónunnar hafa aukið aðhald sem á eftir að
skila sér til fulls. Í ljósi þróunarinnar telur bankastjórn hæfilegt að
hækka stýrivexti bankans um 0,25 prósentur að þessu sinni í 9%.
Frekari aðhaldsaðgerða kann að verða þörf á næstu mánuðum. Óhjá-
kvæmilegt er því að aðstæður í útflutnings- og samkeppnisgreinum
verði áfram erfiðar. Æskilegt væri að auka aðhald í opinberum fjármál-
um til þess að draga úr neikvæðum hliðaráhrifum peningalega að-
haldsins. Þetta á bæði við um ríki og sveitarfélög. Þá eru bankar og
sparisjóðir hvattir til þess að fara gætilega í útlánaákvörðunum sínum
og hyggja vel að öryggi og fjármögnun útlána, þ.m.t. fasteignaveð-
lána. Einnig kann að reynast nauðsynlegt að huga að því hvort sam-
keppni Íbúðalánasjóðs og bankanna á fasteignaveðlánamarkaði, sem