Peningamál - 01.03.2005, Síða 30

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
30
V Opinber fjármál
Á liðnu ári batnaði afkoma hins opinbera úr 8 ma.kr. halla í 5 ma.kr.
afgang samkvæmt bráðabirgðatölum Hagstofunnar, eða um 1,6% af
vergri landsframleiðslu. Afkoma sveitarfélaga er talin hafa versnað um
9 ma.kr., en afkoma ríkissjóðs batnaði um 22 ma.kr. eða 2,6% af
landsframleiðslu.
Batinn hjá ríkissjóði var heldur meiri en að var stefnt með fjár-
lögum, í stað 15 ma.kr. Batinn var borinn uppi af mun meiri hækkun
tekna og gjalda, sem að hluta má rekja til meiri hagvaxtar og meiri
vaxtar þjóðarútgjalda en vænst var í ársbyrjun. Um það er fjallað nán-
ar í rammagrein 2. Tekjur ríkissjóðs (að frátalinni eignasölu) áttu að
hækka um 5%, en niðurstaðan sýnist nær 12% eða 8% umfram
verðlag. Útgjöld áttu að hækka um ½% og lækka um 3% að raun-
virði milli ára, ef gengið er út frá skattaafskriftum og lífeyrisfærslum í
meðallagi. Samkvæmt bráðabirgðatölum Hagstofunnar hefur reyndin
orðið 3% hækkun, eða u.þ.b. óbreytt útgjöld að raungildi.
Á fjárlögum ársins 2005 er gert ráð fyrir 5% hækkun tekna og
gjalda og óbreyttri afkomu ríkissjóðs. Áfram er stuðst við langtíma-
áætlun ríkissjóðs, þar sem gert er ráð fyrir hóflegri útgjaldaaukningu
árið 2006 og allnokurri árið 2007. Þá er hins vegar gert ráð fyrir að
hægi á tekjuaukningu við lok stóriðjuframkvæmda, auk þess sem
áhrifa skattalækkana gætir. Nokkur halli mun því væntanlega mynd-
ast á ríkissjóði.
Samkvæmt bráðabirgðatölum Hagstofunnar var 5 ma.kr. halli á
rekstri sveitarfélaganna á síðasta ári á mælikvarða þjóðhagsreikninga.
Versnaði afkoman um rúma 9 ma.kr. milli ára. Samband íslenskra
sveitarfélaga hefur tekið saman helstu atriði úr fjárhagsáætlunum
sveitarfélaga árið 2005 og endurskoðuðum fjárhagsáætlunum árið
2004. Samanburður bendir til þess að tekjur ættu að hækka um næst-
um 12% að nafnvirði milli áranna 2004 og 2005, skatttekjur þó ekki
nema um 10%. Gjöld að meðtöldum fjármagnsliðum og fjárfestingu
eiga að vaxa um 4% að nafnvirði. Samkvæmt því myndi afkoma
sveitarfélaganna batna verulega og skríða yfir núllið. Árið fyrir kosn-
ingar hefur þó oft reynst sveitarfélögunum þungt í skauti.
Hreinar skuldir ríkissjóðs hafa lítið lækkað undanfarin ár, að
nokkru leyti vegna þess að mikil áhersla hefur verið lögð á að bæta
stöðuna gagnvart lífeyrissjóðum opinberra starfsmanna. Skuldir við þá
hafa ekki verið sýndar á sama hátt og aðrar skuldir, né heldur innstæður
í Seðlabankanum. Nettóskuldir ríkisins hækkuðu aðeins árið 2004, þar
sem aukagreiðslur til lífeyrissjóða og innstæðuaukning í Seðlabankanum
voru meiri en afgangurinn á ríkissjóði að viðbættum gengishagnaði.
Heildarskuldir lækkuðu hins vegar talsvert. Árið 2004 vógu afgangur
sem nam 8 ma.kr., 25 ma.kr. lánainnheimta og rúmlega 10 ma.kr.
gengishagnaður á móti 19 ma.kr. greiðslu inn í lífeyrissjóði og Seðla-
banka. Mældar heildarskuldir lækkuðu því um meira en 20 ma.kr.
Slæm afkoma sveitarfélaga á síðasta ári veldur því að skuldir þeirra
eru taldar hafa vaxið um 4-5 ma.kr. en hreinar skuldir um 3-4 ma.kr.
Undanfarin ár hafa hreinar skuldir sveitarfélaga haldist nálægt 7½% af
landsframleiðslu þrátt fyrir að þau hafi verið rekin með halla. Helstu
skýringar á þessari framvindu eru sala eigna og vöxtur landsframleiðslu.