Peningamál - 01.03.2005, Síða 36

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
36
svipað horf og fyrir áratug gæti viðskiptahallinn aukist um nokkrar
prósentur og orðið enn meiri en spá bankans gerir ráð fyrir.
Gríðarlegt innstreymi lánsfjár til að fjármagna viðskiptahalla og
erlenda fjárfestingu vekur spurningar um langtímaforsendur
gengisstöðugleika
Framvindan í fyrra líkist árinu 2000 að því leyti að saman fór mikill
viðskiptahalli og verulegt útstreymi vegna verðbréfakaupa og beinnar
fjárfestingar innlendra aðila erlendis. Svokallaður grunnjöfnuður er
skilgreindur sem summan af viðskiptahalla og erlendri verðbréfafjár-
festingu og beinni fjárfestingu innlendra aðila. Árið 2000 nam grunn-
jöfnuðurinn, þannig skilgreindur, 20% af landsframleiðslu. Það hve
þjóðarbúskapurinn var orðinn háður innstreymi lánsfjármagns leiddi
svo til þess að mikill þrýstingur skapaðist á gengi krónunnar þegar dró
úr fjárfestingu og innstreymi fjármagns. Í fyrra var grunnjöfnuður enn
neikvæðari en hann var árið 2000, eða sem nam 34% af lands-
framleiðslu, enda jukust bein erlend fjárfesting (nettó) og verðbréfa-
kaup mikið á sama tíma og halli á viðskiptum við útlönd fór vaxandi.
Ólíkt árinu 2000 er hins vegar hægt að slá því föstu að a.m.k. við-
skiptahallinn eigi enn eftir að aukast.
Aldrei fyrr hefur jafnmikið fjármagn streymt inn til landsins og á
sl. ári. Fjármagnshreyfingar ársins 2004 voru þær mestu sem verið
hafa, en hreint fjárinnstreymi skv. greiðslujafnaðaruppgjöri nam tæp-
lega 148 ma.kr. Þá verður að vísu að hafa í huga að skekkjuliður
greiðslujafnaðar er óvenjustór, eða um 78 ma.kr. Því er margt á huldu
um hvað hefur orðið um þetta fjármagn.
Ein meginástæða mikils fjármagnsinnstreymis eru miklar erlendar
lántökur innlendra banka, einkum skuldabréfaútgáfa erlendis. Hrein
erlend lántaka nam í fyrra 70% af landsframleiðslu. Á móti skulda-
söfnun þjóðarinnar hefur auðvitað átt sér stað mikil eignamyndun
erlendis. Þar vega þyngst erlend útlán bankanna, sem jukust um tæpa
137 ma.kr. frá febrúar í fyrra þar til í febrúar í ár. Bein erlend fjár-
munaeign tæplega tvöfaldaðist á milli ára, auk þess sem verðbréfaeign
jókst mikið. Í fyrsta sinn í sögunni voru erlendar eignir þjóðarbúsins
meiri en landsframleiðslan í árslok. Eigi að síður versnaði hrein staða
þjóðarbúsins í fyrra um sem nam ríflega 17% af landsframleiðslu og
var í árslok neikvæð um 87% af landsframleiðslu. Erlend skuldastaða
versnaði enn meira og nam í árslok 131% af landsframleiðslu. Hér
verður þó að hafa í huga óvenjustóran skekkjulið greiðslujafnaðar sem
kann að þýða að hreina skuldastaðan sé ofmetin.
Mynd 31
Erlendar eignir og skuldir
og hreinar erlendar lántökur 1990-2004
1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004
0
50
100
150
200
250
-50
% af VLF
Erlendar eignir
Erlendar skuldir
Hreinar erlendar lántökur
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Tafla 8 Grunnjöfnuður - samanburður á milli ára
% 1998 2000 2004
Viðskiptajöfnuður -6,9 -10,5 -8,1
Vöruskiptajöfnuður -4,4 -5,7 -4,3
Þáttatekjujöfnuður -2,2 -2,9 -2,1
Vaxtajöfnuður -3,0 -3,6 -2,6
Grunnjöfnuður (viðskiptajöfnuður
+ bein fjárfesting + erlend verðbréf) -9,8 -20,8 -34,0
Heimild: Seðlabanki Íslands.