Peningamál - 01.03.2005, Page 49

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
1
49
Hágengið kemur misjafnlega niður á einstökum geirum
þjóðarbúskaparins
Þessi áhrif koma hins vegar ekki jafnt niður á þjóðarbúskapnum. Svo
lengi sem hækkun stýrivaxta hreyfir ekki við verðtryggðum langtíma-
vöxtum húsnæðisveðlána hefur hún lítil áhrif á fjárhagsleg skilyrði
heimila. Hækkun skammtímavaxta mun þó hafa einhver áhrif, en um
leið hvetja heimilin til enn frekari endurfjármögnunar á skuldum sín-
um. Vegna verðlækkunar á innfluttri vöru er líklegt að samsetning
einkaneyslu breytist og eftirspurn eftir innfluttri varanlegri neysluvöru
aukist. Ekki er heldur útilokað að gengishækkun ýti tímabundið undir
einkaneyslu áður en samdráttaráhrifa hærra raungengis fer að gæta.
Væntingar um að gengishækkunin gangi til baka síðar ýta enn frekar
undir slíka háttsemi. Greiðslubyrði fyrirtækja með miklar erlendar
skuldir léttist þegar gengi krónunnar hækkar. Það vegur á móti áhrif-
um minni hagnaðar í samkeppnisgeiranum. Rekstrarskilyrði fyrirtækja
í heimageira, þ.e.a.s. atvinnustarfsemi sem býr við takmarkaða er-
lenda samkeppni, kunna jafnvel að batna. Það breytir því þó ekki að
fjármögnun fjárfestingar með erlendu lánsfé er óhagkvæmari á há-
gengistímum, sem er mikilvægt þegar peningastefnan miðast að því
að draga úr vexti innlendrar eftirspurnar.
Minna peningalegt aðhald leiðir ekki endilega til lægra
raungengis til lengdar
Þótt hágengið komi afar misjafnlega niður á einstökum geirum þjóð-
arbúskaparins, dregur það til lengdar mátt úr efnahagslífinu. Áhrif á
suma geira kunna að vera afar hörð og raunar óæskileg. Það er hins
vegar ekki aðeins óhjákvæmilegur fylgifiskur aðhaldssamrar peninga-
stefnu heldur þeirra efnahagslegu aðstæðna sem kalla á hana. Minna
aðhaldssöm peningastefna kann að leiða til lægra gengis til skamms
tíma, en ekki endilega til lægra raungengis. Lægri vextir hefðu að lok-
um í för með sér meiri verðbólgu og launahækkun, sem sennilega
myndi að lokum færa raungengi í svipað horf og ef aðhaldssamri pen-
ingastefnu væri fylgt. Meginmunurinn fælist í því að verðbólga væri
mun meiri þegar loksins kæmi að óhjákvæmilegri aðlögun gengis. Til
þess að kveða verðbólgu niður þá þyrfti enn hærri stýrivexti Seðla-
bankans en til þess að halda henni í skefjum nú. Yrði þjóðarbúskap-
urinn í þvílíkri stöðu á næsta ári, þegar dregur að lokum stórfram-
kvæmda og sennilegt er að dragi úr fjármagnsinnstreymi, gæti það
sett Seðlabankann í afar erfiða stöðu, því að hætt er við að aukið að-
hald í peningamálum þá gæti magnað samdrátt að framkvæmdum
loknum, valdið hruni eignaverðs og fjármálalegum óstöðugleika.
Þetta er dæmigerð lýsing á efnahagsstefnu fyrri áratuga, bæði hér á
landi og víða annars staðar, sem hefur verið horfið frá.
Af þessum ástæðum telur Seðlabankinn mun æskilegra og raun-
ar óhjákvæmilegt að glíma við óumflýjanleg hliðaráhrif aðhaldssamrar
peningastefnu nú fremur en síðar. Raungengi krónunnar er vissulega
orðið hærra en það hefur lengi verið. Ekki er útilokað að það hækki
enn frekar. Sveiflur í raungengi krónunnar eru hins vegar ekkert meiri
en gengur og gerist á öðrum gjaldmiðlasvæðum (sjá viðauka 5 á bls.
67), jafnvel minni. Íslenski þjóðarbúskapur er þó næmari fyrir erlendri
samkeppni en þjóðarbúskapur stærri landa, þar sem fyrirtæki hafa