Peningamál - 15.05.2013, Blaðsíða 18

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
3
•
2
18
vextir hefðu þurft að vera töluvert hærri hér á landi en meðal annarra
iðnríkja meginhluta tímabilsins.9
Að lokum sýna myndir 7 og 8 seðlabankavexti hér á landi og
í hinum iðnríkjunum í samanburði við vaxtaferla Taylor-reglunnar
miðað við kjarnaverðbólgu annars vegar og verðbólguvæntingar
hins vegar.10 Eins og sjá má gefur Taylor-reglan til kynna að miðað
við kjarnaverðbólgu hefðu vextir þurft að vera töluvert hærri hér á
landi árið 2009 en þeir voru í reynd, sem endurspeglar ávinning fjár-
magnshaftanna sem sett voru í kjölfar fjármálakreppunnar haustið
2008.11 Vextir Seðlabankans voru síðan nokkurn veginn í samræmi
við Taylor-vextina árin 2010-11 en hækkuðu hægar í fyrra, er vextir
voru að meðaltali um 2½ prósentu undir Taylor-vöxtunum. Vextir
hinna iðnríkjanna eru hins vegar nokkuð svipaðir Taylor-vöxtunum
en þó heldur lægri á öllu tímabilinu en einfalda Taylor-reglan gefur til
kynna. Miðað við langtímaverðbólguvæntingar lækkuðu vextir hins
vegar of hægt hér á landi árin 2009-10 en hafa síðan verið of lágir
frá árinu 2011. Eins og á mynd 7 eru vextir hinna iðnríkjanna undir
Taylor-vöxtunum, þótt munurinn sé meiri þegar notast er við verð-
bólguvæntingar en þegar byggt er á núverandi verðbólgu.
Við samanburð vaxta er nærtækara að horfa til landa með svipaða
verðbólgu
Eins og vaxtasamanburðurinn hér að ofan ber með sér þarf að hafa í
huga að verðbólga hefur reynst mun þrálátari hér á landi en í öðrum
iðnríkjum. Í slíkum samanburði getur því verið gagnlegra að horfa til
annarra ríkja þar sem verðbólga hefur verið meira í takt við þróunina
hér á landi. Mynd 9 sýnir samanburð á verðbólgu hér á landi og í
15 tiltölulega þróuðum nýmarkaðsríkjum þar sem verðbólga hefur
sveiflast á svipuðu bili (þ.e. u.þ.b. innan eins staðalfráviks frá meðal-
verðbólgu hér á landi árin 2009-12). Verðbólga var nokkru meiri hér
en í þeim flestum árið 2009 en minni á árunum 2010-11 og svipuð
í fyrra. Mynd 10 sýnir síðan seðlabankavexti sömu ríkja og sést að
vextir hér á landi hafa verið mun meira í takt við þróunina í þessum
ríkjum, þótt vextir Seðlabanka Íslands hafi lækkað nokkru meira en í
samanburðarhópnum á síðustu tveimur árum.
Samantekt
Frá því að fjármálakreppan skall á haustið 2008 hafa vextir Seðla-
banka Íslands verið hærri en vextir seðlabanka annarra iðnríkja af
þeirri einföldu ástæðu að hér hefur verðbólga verið meiri og lang-
tímaverðbólguvæntingar hærri. Þetta endurspeglar slakan árangur í
viðureigninni við verðbólgu hér á landi fram að fjármálakreppunni
þar sem verðbólga var langtímum saman yfir markmiði. Á sama tíma
hefur seðlabönkum annarra iðnríkja tekist að halda verðbólgu við
markmið. Þannig hefur þeim tekist að afla peningastefnunni trú-
verðugleika sem endurspeglast í því að langtímaverðbólguvæntingar
hafa haldist stöðugar við verðbólgumarkmið þótt vöxtum hafi verið
haldið sögulega lágum, jafnvel þótt mæld verðbólga hafi stundum
9. Mjög svipaðar niðurstöður fást þegar notast er við frávik mælds atvinnuleysis frá jafn-
vægisatvinnuleysi (metnu af Seðlabankanum fyrir Ísland en OECD fyrir hin ríkin).
10. Hér er þó rétt að hafa í huga áðurnefnda óvissu um hverjir jafnvægisraunvextirnir
nákvæmlega eru.
11. Fjármagnshöftin gerðu Seðlabankanum kleift að lækka vexti mun hraðar en ella hefði
verið mögulegt þar sem síður þurfti að óttast að lækkun vaxta myndi þrýsta gengi
krónunnar enn frekar niður. Þetta sést t.d. glögglega þegar vaxtaþróunin hér á landi
er borin saman við þróunina í Suður-Kóreu í kjölfar gjaldeyris- og fjármálakreppunnar
þar árið 1997 en lækkun raungengis frá há- til lágpunkts í þessum tveimur kreppum
var af svipaðri stærðargráðu (58% hér en 45% í Suður-Kóreu). Í Suður-Kóreu hækkuðu
skammtímaraunvextir um tæplega 7 prósentur á þremur mánuðum í kjölfar kreppunnar
og voru hærri en þeir voru í upphafi hennar í um hálft ár. Hér á landi lækkuðu skamm-
tímaraunvextir hins vegar strax í kjölfar kreppunnar og voru orðnir tæplega 9 prósentum
undir því sem þeir voru í upphafi hennar eftir ár (sjá t.d. http://www.sedlabanki.is/
library/Skráarsafn/Erindi/Lionsklúbbur%20feb13.pdf).
1. Taylor-regla miðað við núverandi kjarnaverðbólgu og framleiðsluspennu.
Heimildir: Macrobond, Seðlabanki Íslands.
%
Mynd 7
Samanburður seðlabankavaxta við Taylor-reglu
á Íslandi og í nokkrum öðrum iðnríkjum1
Ísland
Taylor-vextir fyrir Ísland m.v. kjarnaverðbólgu
Miðgildi nokkurra annarra iðnríkja
Taylor-vextir fyrir önnur iðnríki m.v. kjarnaverðbólgu
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
2012201120102009
1. Taylor-regla miðað við langtímaverðbólguvæntingar og framleiðsluspennu.
Heimildir: Macrobond, Seðlabanki Íslands.
%
Mynd 8
Samanburður seðlabankavaxta við Taylor-reglu
á Íslandi og í nokkrum öðrum iðnríkjum1
Ísland
Taylor-vextir fyrir Ísland m.v. langtímaverðbólguvæntingar
Miðgildi nokkurra annarra iðnríkja
Taylor-vextir fyrir önnur iðnríki m.v. langtímaverðbólgu-
væntingar
0
2
4
6
8
10
12
2012201120102009
1. Ríkin eru Argentína, Armenía, Brasilía, Indland, Indónesía, Kasakstan,
Mexíkó, Rúmenía, Rússland, Serbía, Suður-Afríka, Tyrkland, Ungverja-
land, Úkraína og Úrúgvæ.
Heimildir: Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn, Macrobond.
%
Mynd 9
Verðbólga á Íslandi og í 15 öðrum ríkjum
2009-20121
Ísland
Miðgildi (fyrir utan Ísland)
Bil hæsta og lægsta gildis
Bil 1. og 3. fjórðungs
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
2009 2010 2011 2012