Peningamál - 15.05.2013, Qupperneq 45

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
3
•
2
45
Þrátt fyrir viðsnúning í opinberum fjármálum er svigrúm hins
opinbera til örvunaraðgerða lítið
Þriggja ára tímabili mikils aðhalds í opinberum fjármálum er nú lokið.
Áfram er þó gert ráð fyrir nokkru aðhaldi og í áætlun um jöfnuð í
opinberum fjármálum til ársins 2016 er gert ráð fyrir að frumjöfn-
uður verði jákvæður um 5% af landsframleiðslu í lok tímabilsins.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn áætlar að á árunum 2010-15 verði batinn
í hagsveifluleiðréttum frumjöfnuði 12% af framleiðslugetu. Það er
nánast sama breyting og gert er ráð fyrir að verði á Írlandi en aðeins í
Grikklandi er gert ráð fyrir meiri bata á frumjöfnuði eða tæplega 18%.
Næst á eftir Íslandi og Írlandi koma Spánn og Portúgal en þar er gert
ráð fyrir 10% bata á frumjöfnuði.
Árangursrík erlend skuldabréfaútgáfa ríkissjóðs hefur að veru-
legu leyti hvílt á trúverðugleika áætlunarinnar um jöfnuð í ríkisfjár-
málum. Áherslur nýrrar ríkisstjórnar munu sjást þegar hún leggur fram
fjárlagafrumvarp fyrir næsta ár. Hátt skuldahlutfall ríkissjóðs setur
stjórnvöldum hins vegar töluverðar skorður. Eftir sem áður kann að
vera vilji til þess að grípa til þensluhvetjandi aðgerða á gjalda- og/eða
tekjuhlið. Áhrif af slíkum aðgerðum eru þó líklega minni hér á landi
en í stærri Evrópuríkjum sökum þess hve lítið og opið hagkerfið er
þar sem hluti aukinnar eftirspurnar lekur úr landi gegnum aukinn inn-
flutning. Margfaldarar ríkisfjármála eru því jafnan minni hér á landi.5
Dregið hefur úr slaka í þjóðarbúskapnum. Aðhaldsstig pen-
ingastefnunnar á hverjum tíma tekur tillit til þess og myndu þenslu-
hvetjandi aðgerðir í ríkisfjármálum, á sama tíma og slakinn hverfur eða
er horfinn, kalla á aukið aðhald peningastefnunnar. Það myndi draga
enn frekar úr stærð margfaldara ríkisfjármála. Hverjar svo sem aðgerðir
stjórnvalda verða er mikilvægt að ekki verði vikið verulega frá núgild-
andi áætlun um jöfnuð í ríkisfjármálum því að lakari afkoma kann að
vekja upp spurningar um sjálfbærni skuldastöðunnar sem gæti haft í
för með sér hækkun áhættuálags og þar með aukinn vaxtakostnað.
Rétt er að hafa í huga að önnur ríki sem eru með svipað skuldahlutfall
og Ríkissjóður Íslands, eins og t.d. Spánn og Portúgal, hafa lent í vand-
ræðum sem höftin hér á landi hafa fram til þessa hlíft ríkissjóði fyrir.
Höftin hafa haldið vaxtakostnaði hins opinbera niðri ...
Ríkissjóði hefur tekist að fjármagna hallarekstur sinn á hagstæðari
kjörum en ella vegna fjármagnshaftanna. Vaxtabyrði ríkissjóðs er
þrátt fyrir það mjög mikil og eru vextir nú þriðji stærsti útgjaldaliður
ríkissjóðs. Þannig er áætlað að vaxtagreiðslur nemi um 88 ma.kr. í ár
samkvæmt fjárlagafrumvarpi ársins 2013 og að þar af sé ríflega 23
ma.kr. vegna vaxtagreiðslna af erlendum lánum. Ef til þess kæmi að
fjármagnshöft verði losuð má gera ráð fyrir að vaxtakostnaður ríkis-
sjóðs vegna nýrrar skuldabréfaútgáfu hækki að öðru óbreyttu.
... og hjálpað til við að ná tökum á skuldum hins opinbera
Skuldaferill hins opinbera hækkar um 4-5 prósentur frá síðustu spá
vegna lækkunar á nafnvirði landsframleiðslu. Skuldir hins opinbera
5. Sjá t.d. umfjöllun í kafla 15 í „Valkostir Íslands í gjaldmiðils- og gengismálum“, Seðlabanki
Íslands, Sérrit 7, september 2012 og alþjóðlegan samanburð á margföldurum ríkisfjármála
í viðauka 4 í Peningamálum 2008/1.
Mynd V-8
Raunvaxtabyrði skulda hins opinbera
árið 20121
%
1. Byggt á mati Alþjóðagjaldeyrissjóðsins í Fiscal Monitor, október
2012. Raunvextir opinberra skulda eru reiknaðir sem hlutfall vaxta-
greiðslna af skuldum síðasta tímabils.
Heimild: Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn.
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
Ba
nd
ar
ík
in
Fr
ak
kl
an
d
Té
kk
la
nd
Ís
la
nd
Br
et
la
nd
Sv
íþ
jó
ð
Ja
pa
n
D
an
m
ör
k
Ír
la
nd
Sp
án
n
Ít
al
ía
G
rik
kl
an
d
Po
rt
úg
al
Árin 2010–11
Árin 2012–13
Árin 2014–15
Mynd V-7
Aðlögun ríkisfjármála í nokkrum þróuðum
ríkjum í kjölfar fjármálakreppunnar1
Breyting í hagsveifluleiðréttum
frumjöfnuði (% af framleiðslugetu)
1. Aðlögunin 2010-11 vísar í breytingu hagsveifluleiðrétts frumjafnaðar
2011 í samanburði við 2009; 2012-13 vísar í sambærilega breytingu
2013 í samanburði við 2011; og 2014-15 vísar í sambærilega breytingu
2015 í samanburði við 2013.
Heimild: Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (2012). Fiscal Monitor, október 2012.
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
D
an
m
ör
k
Sv
íþ
jó
ð
Ja
pa
n
Té
kk
la
nd
Fr
ak
kl
an
d
Ít
al
ía
Sl
óv
ak
ía
Ba
nd
ar
ík
in
Br
et
la
nd
Sp
án
n
Po
rt
úg
al
Ís
la
nd
Ír
la
nd
G
rik
kl
an
d