Peningamál - 15.05.2013, Blaðsíða 44

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
3
•
2
44
samneysluútgjalda ríkissjóðs hækkaði um tæpa 8 ma.kr. milli áranna
2009 og 2012 en nafnvirði samneysluútgjalda sveitarfélaga hækkaði
á sama tíma um rúmlega 28 ma.kr., jafnvel þótt heildarútgjöld ríkisins
til samneyslunnar séu 35% hærri en heildarútgjöld sveitarfélaganna.
Árið 2012 nam nafnvirðisaukningin hjá ríkissjóði 3,6% en sambærileg
tala fyrir sveitarfélögin var 16,6%. Mismunandi þróun skýrist aðallega
af ólíkri þróun útgjalda til kaupa á vörum og þjónustu en þróun launa-
kostnaðar er svipuð. Útgjöld ríkissjóðs til kaupa á vörum og þjónustu
hafa staðið í stað að nafnvirði en hækkuðu um 9% hjá sveitarfélögum
árið 2011 og er áætlað að þau hafi hækkað um 6% í fyrra.
Fjárfesting hins opinbera var í sögulegu lágmarki á síðasta ári
Fjárfesting hins opinbera dróst saman um 17% á síðasta ári og nam
samtals 30,5 ma.kr. samanborið við 35 ma.kr. árið áður. Samdrátturinn
var svipaður hjá ríki og sveitarfélögum. Fjárfesting ríkis og sveitarfé-
laga hefur nánast helmingast frá árinu 2008. Á föstu verðlagi er sam-
drátturinn enn meiri eða 62%. Sveitarfélögin urðu fyrri til að draga úr
fjárfestingu eftir að fjármálakreppan skall á því að strax á árinu 2009
minnkaði fjárfesting þeirra um 40% að nafnvirði. Ríkissjóður hélt hins
vegar óbreyttu fjárfestingarstigi það ár en árið eftir lækkaði fjárfesting
ríkisins að nafnvirði um 25% og um 43% árið 2011. Sem hlutfall
af landsframleiðslu nam fjárfesting hins opinbera 1,8% árið 2012
samanborið við 4,1% árið 2008.
Í ár er hins vegar gert ráð fyrir töluverðum viðsnúningi í fjár-
festingu hins opinbera eða hátt í 18% vexti. Munar þar mest um
aukna fjárfestingu ríkisins samkvæmt sérstakri fjárfestingaráætlun fyrir
árin 2013-15 sem sett hefur verið á fjárlög. Auk þess hefst vinna við
gerð Vaðlaheiðarganga í ár en hún flokkast sem opinber framkvæmd
í þjóðhagsreikningum þótt hún sé ekki á fjárlögum.4 Árið 2015 er
gert ráð fyrir að fjárfesting hins opinbera sem hlutfall af landsfram-
leiðslu hafi vaxið í 2,1%. Það er þó enn 1,5 prósentum undir meðaltali
síðustu þrjátíu ára.
Í spánni sem hér er birt er gert ráð fyrir að fjárfesting hins
opinbera verði svipuð og í síðustu spá bankans. Enn er gert ráð fyrir
að ekki verði af byggingu nýs Landspítala á spátímabilinu. Óvissa
um byggingu spítalans er mikil en ríkisstjórnin lögfesti á vorþingi
breytingar á hlutverki Nýja Landspítalans ohf. Félagið á nú einungis
að undirbúa byggingu nýs Landspítala og gera verkið tilbúið til útboðs
en ekki að gera samninga um einkaframkvæmd verksins. Verkið fer
því ekki í einkaframkvæmd heldur verður á fjárlögum. Það að ríkis-
valdið þarf sjálft að fjármagna kostnað byggingarinnar af fjárlögum
kann að hafa í för með sér að hægar gangi að hrinda áformunum í
framkvæmd. Svo umfangsmikil fjárfesting myndi, ef ekki yrði gripið
til mótvægisaðgerða, raska verulega langtímaáætlun um jöfnuð í
opinberum fjármálum. Þar sem lögfesting frumvarpsins felur ekki í
sér ákvörðun Alþingis um að heimila framkvæmdina né að veita fjár-
heimild til hennar er ný ríkisstjórn óbundin að þessu leyti.
4. Um einkaframkvæmd er að ræða og var hlutafélag stofnað um rekstur og byggingu
ganganna en Hagstofan metur það svo að ríkissjóður beri alla fjárhagslega áhættu af
rekstrinum og flokkar framkvæmdina því sem opinbera.
Ríkissjóður
Sveitarfélög
Mynd V-6
Þróun nafnvirðis fjárfestingar 2008-20151
Vísitala 2008 = 100
1. Grunnspá Seðlabankans 2013-2015.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
0
20
40
60
80
100
120
20152014201320122011201020092008
Ríkissjóður
Sveitarfélög
Almannatryggingar
Mynd V-5
Þróun nafnvirðis samneyslu 2008-20151
Vísitala 2008 = 100
1. Grunnspá Seðlabankans 2013-2015.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
100
110
120
130
140
150
160
20152014201320122011201020092008