Skírnir - 01.01.1982, Blaðsíða 33

SKÍRNIR
TRÖLLASAGA BÁRÐDÆLA
31
Ég hef á öðrum stað reynt að gera grein fyrir tilefni þess að
um Gretti sköpuðust eins konar goðsagnir: Útlagi bændaþjóð-
félags hefur vítt um veröld orðið hetja fólksins. Að jafnaði
hefst orðstír hans meðal ættmenna og sveitunga en eykst síðan
og breiðist út, verður að öðru jöfnu því meiri sem útlaginn
heldur lengur velli í baráttu sinni við hin ráðandi öfl. Munn-
mælin skapa mýtu sem veldur því að oft og einatt eru honum
eignuð afrek sem hann átti aldrei hlutdeild í en fólkið hafði
fyrir satt án þess að hirða um sennileik.43 Síðar kom í hlut fróðra
manna og skrifandi að safna þessu og færa til bókar. Um þetta
er Bárðardalssagan skýrasta dæmið í Grettlu.
IX
Þegar saman er dregið það sem hér að framan hefur verið
reifað verður útkoman sú að í umræddum hluta Grettlu sé
harla fátt frá höfundi hennar komið. Frumefnið er fólklór, frá-
sagnargerðin slíkt hið sama og loks tengslin við söguhetjuna.
Þarna birtist gömul og alþýðleg en háþróuð frásagnarlist sem
er einnig ótæpilega notuð í ýmsum öðrum hlutum verksins. Að
því er listsköpun áhrærir þá er ekki leitað nýrra leiða heldur
fullkomnunar innan marka gamallar hefðar. Þar virðist mega
greina hlut höfundar. Eins og þegar er komið frarn er efni
Bárðardalssögunnar víðkunnugt en efast má um hvort því hafa
nokkurs staðar verið gerð eins góð skil. í heild hefur sögulist
Grettlu verið talin með þeim ágætum að fáar íslenskar forn-
sögur taki henni fram en á hinn bóginn er stundum staðhæft
að hana skorti sýnt við þær bestu um raunsæi. Við slíkt mat á
henni og samanburð við aðrar er þó ýmislegt athugavert. All-
flestar 14. aldar sögur virðast eiga sér aðrar forsendur en hin-
ar eldri bæði hvað snertir efnivið og meðferð hans. A 13. öld-
inni voru íslendingasögur fyrst og fremst spunnar úr innlend-
um lopa: ættbundnum og svæðisbundnum munnmælum frá
landnáms- og þjóðveldisöld sem með réttu eða röngu munu
hafa verið höfð fyrir satt og þess gætt að þau héldu föstum
tengslum við veruleikann. Margrómað raunsæi hinna klassísku
sagna getur því verið að þakka afstöðu almennings til efnivið-
arins og kröfu hans um hlutlæga meðferð. Einkenni þessarar