Skírnir - 01.01.1982, Blaðsíða 173

SKÍRNIR
BRÉF TIL SKÍRNIS
171
kenni fúslega, að „móti" mín skrif), að ófært hafi verið að veita erlendum
manni einkaleyfi til að fara með nafn landsins í erlendum lánastofnunum?
Hvað er það í viðhorfum Newcomes Wrights, sem ég sleppi, en hefði getað
breytt niðurstöðum mínum? Hvernig tengjast ádrepur um stóriðju, einkafé
og almannafé frásögn minni? Rengir Sigurður þær heimildir, sem ég hef
um áætlanir Wrights og afdrif þeirra?
9. Hlutleysi og framsóknaráhrif (198—99)
I formála að bókinni segi ég, að takmark mitt sé ekki það að vera „hlut-
laus“, heldur leita að sannleika og skýra hann samkvæmt viðmiðum mínum,
sem ég leyni ekki. Sigurður hefur ýmislegt við þessi orð að athuga. Hann
telur æskilegt, að ég hefði gert rækilegri grein fyrir viðhorfi mínu „til sagna-
ritunar og þá sérstaklega ritunar nútímasögu en raun ber vitni".
Það er rétt til getið hjá Sigurði, að ég nota orðið „hlutleysi" í merkingunni
afstöðuleysi. Sigurður telur það „sjálfsagðan hlut“, að allir sagnfræðingar
afneiti hlutleysi í þessari merkingu, en þar held ég, að honum skjátlist.
Krafan um afstöðuleysi á enn fylgi að fagna, eins og Gunnar Karlsson hefur
bent á í grein um hlutleysiskröfuna.30 Ég trúi því heldur varla, að sagnfræð-
ingar og aðrir mannvísindamenn mundu endast til að fara með langar ræður
um hlutleysi í fræðum sínum, ef annmarkar þess væru öllum jafnljósir og
Sigurður Líndal vill vera láta. Sú skilgreining á hlutleysishugtakinu, sem
hann beitir til að gagnrýna mitt verk, jaðrar reyndar við að merkja afstöðu-
leysi, sbr. „að koma ekki að eigin skoðunum umfram nauðsyn".
Það voru sjónarmið eins og þessi, sem ráku mig til að gera hreint fyrir
mínum dyrum í formála bókarinnar. Ég vildi ekki, að neinn gæti ásakað mig
um að læða dómum um menn og málefni að lesandanum. Þetta breytir ekki
því, að ég tel, að söguleg rannsókn eigi að hlíta ströngustu kröfum sann-
leiksleitar. Sagnfræðirit á að standa lesendum skil á efnisatriðum þannig
að þeir geti sjálfir kveðið upp dóma. Ég áskil mér rétt til að setja fratn
skoðun um hvaðeina í verki mínu, en ég tel, að lesandinn eigi heimtingu
á þvi að geta metið réttmæti hennar samkvæmt eigin viðmiðum.
Ég má þess vegna vel við það una, að Sigurður skuli taka fram, að ekki
skorti rök fyrir þeim dómum, sem hann telur harðasta í verkinu. Þar á hann
einkum við ýmis ummæli mín um nasista, kommúnista og sósíalista, sem
honum finnast sum hver óþörf „í því samhengi sem þau eru viðhöfð". Rétt-
ara væri að rita utanríkismálasögu Kommúnistafiokksins, Sósíalistaflokksins
og Alþýðubandalagsins sérstaklega. Ég er sammála Sigurði urn, að þetta væri
verðugt verkefni, en ég komst ekki hjá því að ræða nokkuð afstöðu kommún-
ista og sósíalista. Þegar að er gáð gegna þessir flokkar lykilhlutverki í frá-
sögninni (sbr. samskipti íslendinga og Þjóðverja), og samband þeirra við
eitt stórveldanna, Ráðstjórnarríkin, er veigamikið atriði. Utanríkisstefna
sósíalista greindi sig frá stefnu hinna stjórnmálaflokkanna, sem mynduðu
Þjóðstjómina 1939. Til fjórða áratugarins má rekja upphaf þess ágreinings,
sem staðið hefur um utanríkisstefnu íslendinga fram á þennan dag, og hon-