Skírnir - 01.04.1995, Síða 27

SKÍRNIR
STYÐ EG MIG AÐ STEINI
21
að athuga hvort þar fyndist eitthvað bitastætt. Svo virðist sem
honum hafi fundist „Man eg þig Mei!“ það eina sem tæki því að
varðveita. (Það er reyndar eina kvæðið í KG 31 b I sem Jónas
kaus að endurskoða og birta.)23
Augljóslega þurfti að gefa kvæðinu nafn. Og það þurfti end-
urskoðunar við til að geta staðið jafnfætis þroskaðri verkum
Jónasar. Nýja nafninu („Söknuði“) var ætlað að birta í hnotskurn
elegískt inntak kvæðisins. Eg hef grun um að þessi nauðsynlega
endurskoðun hafi farið fram mjög hratt, sennilega á dögunum
milli fundar Fjölnisfélagsins 1. apríl 1843 (þegar hægt hefði verið
að leggja kvæðið fram eins og lög gerðu ráð fyrir ef það hefði leg-
ið fyrir í mynd sem Jónas gat sætt sig við) og 12. apríl (þegar það
var lagt fram).24
Að dómi Páls Bjarnasonar eru breytingar Jónasar tiltölulega
lítilvægar: „Einkum er hér um að ræða lagfæringar stíls og orð-
færis, kvæðið verður fágaðra, en efni þess breytist ekki verulega"
(68). Matthías Þórðarson hafði tekið nokkuð aðra stefnu: „Breyt-
ingarnar eru flestar til bóta, en þó er kvæðið eins og öllu heitara
svo sem það var í öndverðu" (Jónas Hallgrímsson 1929-37,
1:327). Enda þótt það sé rétt hjá Páli að „efni [kvæðisins] breytist
ekki verulega" virðist mér villandi að halda því fram að hér sé
ekkert á ferðinni annað en „lagfæringar stíls og orðfæris".25 Ég er
23 Eina hugsanlega undantekningin frá þessu, textinn að „Guðrúnu Stephensen"
frá 1842 (sjá O. M. Stephensen 132-33) ber ekki merki þess að Jónas hafi end-
urskoðað hann nýlega. Hann er vsentanlega prentaður eftir eiginhandarriti frá
1832, sennilega þeirri uppskrift kvæðisins sem Jónas afhenti Magnúsi Stephen-
sen.
24 Milliliðir frá textanum í KG 31 b I til prentaða textans í Fjölni gætu hugsan-
lega verið (1) uppkast (eða uppköst) þar sem Jónas vann að textabreytingum
sínum óg (2) hreinritið sem Jónas afhenti Gísla Magnússyni og hann las upp-
hátt á fundi Fjölnisfélagsins 12. apríl og fór síðan með til prentarans. Þessar
hugsanlegu milligerðir hafa ekki varðveist.
25 í þeim samanburði textanna tveggja sem hér fer á eftir er litið framhjá greinar-
merkjabreytingum nema þær séu sérlega þýðingarmiklar. (Endurskoðaða
greinarmerkjasetningin í „Söknuði" er almennt gagnlegri og áreiðanlegri leið-
sögn að setningabyggingu kvæðisins en greinarmerkjasetningin í „Man eg þig
Mei!“.) Einnig er litið framhjá breytingum á stafsetningu og beygingum (t.d.
in mœra Sól > hin mœra sót). Þegar hefur verið minnst á hvað felst í nýju nafni
kvæðisins, en rætt verður í fjórða hluta þessarar ritgerðar hvað felst í undirtitl-
inum („Breítt kvæði“). Eflaust er rétt að undirstrika að tillögur um það „hvers