Skírnir - 01.04.1995, Síða 150

144
SIGRÍÐUR HALLDÓRSDÓTTIR
SKÍRNIR
allt þetta forna listabragð kvenna horfið og týnt að mestu“ (1961,
128). Þá er eftirtektarvert að aðeins örfáir þeirra heimildarmanna
þjóðháttadeildar Þjóðminjasafns sem nefna spjaldvefnað sáu hann
unninn. Þó voru þeir allir fæddir fyrir aldamót, á tímabilinu
1887-1895 (Þ. Þ., 1463; 1477; 1481; 1482; 1492; 1532). Þrátt fyrir
þetta má segja að málshátturinn „lengi lifir í gömlum glæðum“
eigi ágætlega við um spjaldvefnaðarkunnáttuna á íslandi. Árið
1967 sýndi Elínborg Magnúsdóttir (1903-1985) nokkrum konum
í Heimilisiðnaðarfélagi Islands handtök gömlu kvennanna við
tvöfalda spjaldvefnaðinn, að öllum líkindum þau sömu og þróast
höfðu með reynslu kynslóðanna um aldir. Eftir þá kennslustund
var skrifuð lýsing á handtökum Elínborgar og birt í ársriti Heim-
ilisiðnaðarfélagsins, Hugur og hönd (Sigríður Halldórsdóttir
1970). í kjölfarið hafa flestir íslenskir vefnaðarkennarar fengið
kennslu í spjaldvefnaði auk þess sem almenningur hefur átt kost á
tilsögn í handverkinu á námskeiðum og í stöku skólum. Þannig er
leitast við að halda kunnáttunni við.
Það var áhugi Margrétar á þjóðfræði sem leiddi hana að rann-
sóknum á spjaldvefnaði. Hún nefnir nokkrum sinnum í skrifum
sínum þýska þjóðfræðinginn dr. Max Bartels, sem færði henni
ýmsan fróðleik um spjaldvefnað frá fjarlægum löndum. Svo virð-
ist sem að samvinnan hafi verið gagnkvæm. Um aldamótin birti
Bartels ritgerð um íslenska þjóðtrú og venjur, en að sögn Þor-
valds Thoroddsen var Margrét honum hjálpleg við öflun gagna;
mun hún jafnvel hafa safnað mestöllu efninu með aðstoð ýmissa
íslendinga (1912, 105). í formála að fyrstu útgáfu Islenzkra þjóð-
hátta árið 1934 er sagt frá því að Jónas Jónasson frá Hrafnagili
hafi svarað spurningalista dr. Bartels sem sendur var til ýmissa Is-
lendinga laust fyrir aldamótin. Fullyrt er að Jónas hafi haft mikil
not af ritgerð dr. Bartels og að hún hafi jafnvel komið honum á
sporið með eigin þjóðháttaskrif (1961, XIII). Þannig tengist Mar-
grét óbeint tilurð Islenzkra þjóðhátta.
Allmörg síðustu æviár sín var Margrét haldin erfiðum sjúk-
dómi sem kom í veg fyrir að hún gæti sinnt hugðarefnum sínum.
Hana hafði lengi langað til að koma til Islands, en átti þess ekki
kost fyrr en árið 1907, þá orðin sjúk. En „henni tókst þó að lok-