Skírnir - 01.04.1995, Page 226

220
JÓN KARL HELGASON
SKÍRNIR
menningarstofnun). Það blandast væntanlega engum hugur um
að þessi vasaútgáfa íslenskra fornrita - hundrað króna seðillinn -
hefur náð óvenju mikilli útbreiðslu; hún ratar í hendur flestra Is-
lendinga, að mestu óháð efnum þeirra og aðstæðum. A hinn bóg-
inn dofnar hér greinarmunur sá sem jafnan er gerður á „æðri“
verðmætum bókmennta og menningar, og „saurugu" sviði pen-
inga og græðgi. Þar sem fornsögurnar eru orðnar hluti af tákn-
mynd seðilsins eru þær dæmdar til að glata gildi sínu á þessu
formi; verðbólgan étur þær smám saman upp. Þótt viðskiptaráð-
herra vilji ekki leyfa Seðlabankanum að slá hundrað króna mynt í
bili, mun þess vart langt að bíða að mynd af einhverri fisktegund
(ef til vill úthafskarfa) velti handritsbrotinu úr sessi.
VI
Árið 1984 gaf Seðlabankinn út eitt þúsund króna seðil, viðbót við
seðlaröð nýkrónunnar. Við sama tækifæri var slegin tíu króna
mynt, en tíu króna seðillinn með Arngrími lærða hvarf fljótlega
úr umferð. Ef stjórn bankans hefði haldið áfram á þeirri braut
sem mörkuð var með seðlunum árið 1981, þar sem rakin er saga
bókmenningar í landinu frá því á dögum Arngríms og Guð-
brands (tíu og fimmtíu krónunnar) til miðrar nítjándu aldar
(fimm hundruð krónunnar), hefði mátt búast við mynd af ein-
hverjum tuttugustu aldar arftaka Jóns Sigurðssonar á sviði ís-
lenskra fræða eða bókmennta á þúsund krónunum. Þess í stað var
horfið aftur til sautjándu aldar og teiknuð mynd af Brynjólfi
biskupi Sveinssyni (eða manni sem ætla mætti að líktist honum).
I samræmi við táknrænan gullfót fyrri seðla er Brynjólfur að
lesa í bók á framhlið seðilsins, enda mikill áhugamaður um forn-
bókmenntir og gömul handrit. Á bakhlið seðilsins er efniviðurinn
hins vegar annar. Á lítilli mynd í hægra horni er sýnt innsigli á
hring sem Brynjólfur ku hafa átt, en á hringnum mótar fyrir
mynd af Maríu mey með barnið. Á miðjum seðli sjáum við síðan
tvær teikningar af Skálholtskirkju, sem Brynjólfur lét reisa á sinni
tíð. Kirkjan var með glæsilegustu byggingum á Islandi frá því að
sögur hófust og lengi fram eftir öldum. Þegar túlka á táknrænar