Skírnir - 01.04.1996, Side 38

HEIMIR PÁLSSON
Til varnar dvergatali
dvergatali völuspár hefur oft verið vísað út í ystu myrkur.1 Hér
verða leidd að því rök að þetta sé ekki aðeins óskynsamlegt held-
ur óleyfilegt og hafi skemmt skilning á kvæðisheildinni. Því er
haldið fram að sköpun dverga hafi verið skiljanlegur þáttur í bar-
áttu ása gegn óreiðuöflum, en hins vegar hafi þeir ekki séð fyrir
ógnvænlegar afleiðingarnar.2 Til þess að sanngirni sé gætt er það
nauðsynlegur aðdragandi túlkunarinnar að fjalla ofurlítið um
gerðir kvæðisins, textafræði og rök þeirra sem hafnað hafa
dvergatali sem „síðari tíma viðbót“.
Þrjár gerðir Völsupár
Kalla má að við höfum fregnir af Völuspá í þrem gerðum og öllu
fleiri handritum. Elsta vitnisburðinn virðist vera að finna í hand-
ritum Snorra-Eddu, en þau eru nokkur og þokkalega vel sam-
stiga. Kvæðið er ekki varðveitt þar í heild en er hins vegar ein
meginheimilda Snorra, og því tekur hann upp í verk sitt ein 27 er-
indi og erindisbrot3 úr kvæðinu og sýnir víðar að hann þekkir til
fleiri vísna.
Næstu fréttir er að hafa úr aðalhandriti eddukvæðanna, Kon-
ungsbók. Rannsakendum ber saman um að hún sé skrifuð öðru
hvoru megin við árið 1270, hvorki löngu fyrr né löngu síðar.
Konungsbók virðist byggja á forritum sem talið er að hafi verið
1 Að dæmi fræðimanna nota ég orðið dvergatal um þau erindi Völuspár sem
geyma nöfn dverga. Dvergaþáttur hentar þá betur til þess að vísa til allra er-
inda sem um dverga fjalla, þar með talið þeirra sem greina frá sköpun dverga.
2 Þessi ritsmíð er að stofni til nokkuð samhljóða fyrirlestri sem höfundur flutti í
boði Institut fiir deutsche Sprache und Literatur við Kölnarháskóla 17. nóv-
ember 1995.
3 Þar eð erindaskil eru ekki alltaf þau sömu er ofurlítið óljóst hvernig telja ber.
Skírnir, 170. ár (vor 1996)