Skírnir - 01.04.1996, Side 52

46
HEIMIR PÁLSSON
SKÍRNIR
Unz þrír34 kvómo
ór því liði
pflgir ok ástgir
æsir at húsi,
fundu á landi
lítt megandi
Ask ok Emblo
orlpglausa.
Qnd þau ne átto
óð þau ne hpfðo,
lá né læti
né lito góða;
pnd gaf Oðinn,
óð gaf Hœnir,
lá gaf Lóðurr
ok lito góða. (er. 17-18)
Hér verður nú reynt að leiða að því rök að samhengið sem sköp-
unarsaga dverganna standi í sé allt annað en það sem Steinsland
stingur upp á, og í raun hljótist allur harmur manna og goða af
því sköpunarverki sem þarna hófst en fór úr böndum.
Uppruni og hlutverk dverga
Gro Steinsland bendir réttilega á að engin leið sé að horfa framhjá
því að samkvæmt skilningi Völuspár voru dvergarnir skapaðir til
varnar gegn þursameyjum. Vafalaust er það eitt af því sem gert
hefur dvergatalið óskáldlegt og tortryggilegt í augum fræði-
manna. Andstæðan stórt'.smátt er náttúrlega ljós. Hún kann að
minna einhverja lesendur á Davíð og Golíat, en heldur hrekkur
það skammt til skýringa. Æsir ættu að sjálfsögðu að vera fullfærir
um að taka upp varnir gegn jötnum, ef ekki þyrfti annað til en
stærðarmun. Virðist því ærin ástæða til að skoða uppruna dverg-
anna og hlutverk í víðara samhengi.
Sköpunarsaga Völuspár er ekki eina heimildin um uppruna
dverga. Snorri hefur greinilega kunnað aðra:
Þar næst settuz guðin upp í sæti sín ok réttu dóma sína ok minntuz
hvaðan dvergar hpfðu kviknat í moldunni ok niðri í iprðunni, svá sem
maðkar í holdi. Dvergarnir hpfðu skipaz fyrst ok tekit kviknon í holdi
Ymis, ok vóro þá maðkar, en af atkvæði guðanna urðu þeir vitandi man-
vitz ok hpfðo mannz líki ok búa þó í iprðu ok í steinum. Mó[ðso]gnir
var xztr ok annarr Durinn. Svá segir í Vpluspá:
34 í Konungsbók stendur þríar, þ. e. „þrjár“. Utgefendur telja einatt að það sé
misritun (líklega fyrir áhrif frá 8. erindi þar sem þursameyjarnar voru á dag-
skrá).