Skírnir - 01.04.1996, Side 98

92
ÁRNI BJÖRNSSON
SKÍRNIR
voru þeir fleiri sem af eigin raun könnuðust við þjóðtrú í sam-
bandi við vinnubrögð nenia þá sem gamanmál. Þetta kom í fyrstu
nokkuð á óvart því að starfsmaður deildarinnar og greinarhöf-
undur var eins og flestir aðrir að sjálfsögðu uppfullur af þeirri
innrætingu að fólk hefði áður fyrr upp til hópa trúað á huldar
vættir og hégiljur og aldrað fólk gerði það enn.
Hinir háttvísu heimildamenn hafa ugglaust talið að starfs-
menn Þjóðminjasafnsins væru upplýst fólk og þeir vildu greini-
lega ekki svara neinum móðgandi orðum. En það var eins og
ýmsir væru hálfþreyttir á þessum sífelldu spurningum um þjóð-
trú. Flestir kváðust hafa heyrt eða lesið um ýmis dulræn fyrirbæri
og jafnvel þekkt fólk sem í alvöru trúði á ýmsar dularverur, en
oftast hefði verið talað um þær í gamni. Fremur fáir hafa samt
beinlínis viljað afneita með öllu þeim möguleika að einhver yfir-
náttúrleg fyrirbæri kunni að vera til. Þetta er afstaða sem kalla
mætti efahyggju eða skynsamlega varfærni en varla trú.
Með orðinu trú á ég að sjálfsögðu við átrúnað og sannfæringu
en ekki einhverja meira eða minna óljósa skoðun og hugarslang-
ur. Ella gæti trúarjátning kristinna manna byrjað einhvernveginn
á slíka leið, ,Ég geri ráð fyrir að guð almáttugur sé skapari himins
og jarðar. Ég reikna með að Jesús Kristur sé hans einkasonur
o.s.frv.’
Vibhorfskönnun fyrir tveirn áratugum
Þegar grannt er skoðað kemur í ljós að þetta viðhorf heimilda-
manna þjóðháttadeildar er í allgóðu samræmi við niðurstöður úr
könnun Erlends Haraldssonar sálfræðings frá 1974 meðal fólks
sem fætt var á bilinu 1904-1944. Þvert ofan í það sem stundum
sést staðhæft reyndust ekki nema 7% telja tilveru huldufólks
vissa og aðeins 9% trúðu ótvírætt á reimleika. Alíka margir eða
10% töldu hvort tveggja á hinn bóginn með öllu óhugsandi. Mun
fleiri tóku mark á draumvitrunum, fyrirboðum og forspám eða
töldu hugsanlegt að ná sambandi við látna ættingja. Langflestir
eða um 70% voru samt meira eða minna óvissir í sinni sök. Hér
er enn um að ræða útbreidda efahyggju fremur en trú.
Oft hefur verið vitnað til þessarar könnunar, þegar fjallað er
um dultrú Islendinga á síðari árum, og ósjaldan af talsverðum