Skírnir - 01.04.1996, Blaðsíða 109

SKÍRNIR
HVAÐ MERKIR ÞJÓÐTRÚ?
103
draumfara. Ef auk þess varð slys á mönnum eða tækjum við slík-
ar vegabætur þurfti ekki frekar vitnanna við.
Einna þekktastur þessara steina er sá sem nú stendur klofinn
milli Grafarholts og Keldna fyrir ofan Reykjavík. Um áramótin
1970-1971 var þrem misstórum steinum ýtt úr gömlu fari sínu til
að rýma fyrir nýjum vegi. Við það brast stærsti steinninn, Grá-
steinn, í tvennt. Fólkið í Grafarholti hafði aldrei heyrt um neina
álfabyggð í steininum. Eftir að þrír vegargerðarmanna urðu fyrir
meiðslum komst sú saga samt á kreik seinna um sumarið að hætt
hefði verið við að flytja steininn vegna slysa og aðvarana frá
huldufólki en í staðinn hefði vegurinn verið lagður framhjá stein-
inum. Þessi útgáfa hefur síðan verið sögð hverjum ferðamanni.38
Vestur í Grundarfirði stendur Stóristeinn á skipulögðu svæði í
Hjaltalínsholti ofan við Grundargötu. Maður fæddur 1909, sem
ætíð hefur átt heima í Eyrarsveit, kannast ekki við neinar álfasög-
ur um Stórastein. Af umhverfissjónarmiðum kom hinsvegar á
sínum tíma upp ágreiningur um það í byggingarnefnd hvort
reikna ætti með að steinninn yrði fjarlægður. Það varð þó ofan á
og lóðin hefur þegar fengið númerið 81. Nú kvað bæjarstjórnin
þó vera orðin efins um að rétt væri að færa steininn til að rýma
fyrir húsi því að sú saga sé komin á kreik að þetta sé álfasteinn
sem hafi fengið sitt eigið húsnúmer. Þess sjást þegar merki að
ferðamenn geri stans í Grundarfirði til að líta á og taka myndir af
þessum einstæða álfasteini með eigin húsnúmeri - og að sjálf-
sögðu versla þeir í leiðinni.39
Villandi orð
Enda þótt orðið þjóðtrú láti vel í munni eru báðir hlutar þess
vægast sagt óþægilega villandi miðað við það gagnsæi sem löng-
um hefur talist aðal íslenskrar tungu. Fyrri hlutinn vísar til þjóð-
arinnar allrar eða mikils meirihluta hennar. Seinni hlutinn ber í
sér merkinguna trúfesti í stað efahyggju eða hugarflugs. Báðir
hlutar orðsins eru því annað tveggja ómeðvitaðar ýkjur eða ósk-
38 Vísir 29. júlí 1971, 9-10.
39 Samtal við Eið Björnsson byggingafulltrúa, Friðrik Tryggvason verkstjóra,
Inga Hans Jónsson og Pétur Konráðsson Grundarfirði 8. og 11. desember
1995.