Skírnir - 01.04.1996, Page 115
SKÍRNIR
HVAÐ ER Á SEYÐI1SAGNFRÆÐINNI ?
109
Vísindahyggju rannsóknarsagnfræðinnar hefur einnig fylgt
útilokun á öðrum tegundum sagnfræði. Rannsóknarsagnfræðin
byggir nefnilega á þeirri trú að hægt sé að komast að sannleikan-
um um fortíðina með hlutlægum rannsóknaraðferðum raunvís-
inda. Rannsóknarsagnfræðingar telja jafnframt að þetta sé eina
leiðin að sannleikanum um fortíðina, allar aðrar aðferðir séu
óvísindalegar og ófullnægjandi (Connell-Smith og Lloyd, 40).
Lawrence Stone bendir á þetta viðhorf í ritdómum rannsóknar-
sagnfræðinga um „alþýðlegri“ sögu, þar sem hefðbundin frásögn
(,,narrative“) er augljóslega ekki talin fræðileg („scholarly"). Stone
bætir við að rannsóknarsagnfræðingar hafi tilhneigingu til þess að
afsaka það ef einhver þeirra skrifar alþýðlega sögu með því að höf-
undurinn hljóti að hafa verið fjárþurfi (16).
Þar sem skilgreining mín á rannsóknarsagnfræði er mun rýmri
en aðrar sem settar hafa verið fram getur hún jafnvel falið í sér
skilgreiningar sem að öðru jöfnu eru settar fram sem andstæður.
Dæmi um þetta er algeng skipting sagnfræðinnar í greiningar-
sagnfræði (structural eða analytical history) og frásagnarsagnfræði
(narrative history). Greiningarsagnfræðin er runnin frá franska
Annálaskólanum og halda fylgjendur hennar því fram að sagn-
fræðingar eigi að greina strauma og stefnur sögunnar, reyna að
lýsa byggingu hennar og formgerð.8 „Atburðir og atburðasaga er
þá gjarnan talin vera líkt og froða á ómælishafi sögunnar sem ein-
kennist af öldum eða sveiflum, hagsögulegum sveiflum eða félags-
sögulegum, og jafnvel jarðsögulegum“ (Sveinbjörn Rafnsson
1994, 245). Hér á landi hefur frásagnarsagnfræðin gjarnan verið
kölluð lýsandi sagnfræði, sem andstæða við greinandi sagnfræði.
Þessar andstæðu skilgreiningar má hins vegar báðar tengja
þeirri skilgreiningu sem ég hef sett hér fram, því að rannsóknar-
sagnfræði getur verið hvort heldur sem er, greining eða frásögn
(eða blanda af hvoru tveggja). Langoftast telst hún þó vera grein-
ingarsagnfræði, þar sem markmið rannsóknarsagnfræðinnar er
yfirleitt að nota atburði fortíðarinnar til þess að koma fram með
8 Einar Már Jónsson fjallar um Annálahreyfinguna í grein sinni „Nýjar stefnur
í franskri sagnfræði“ (1982).