Skírnir - 01.04.1996, Qupperneq 117

SKÍRNIR
HVAÐ ER Á SEYÐI í SAGNFRÆÐINNI?
111
málsins [...] [kveði] á um frumlögmál sannleikans“ (17-19). Sam-
kvæmt hugmyndum Nietzsches lifir maðurinn því í eilífri lygi
eigin sannleika, því að hann kemst aldrei að hinum raunverulega
sannleika um heiminn. Raunar gengur Nietzsche skrefi lengra og
dregur í efa að slíkur sannleikur sé til.
Bergmál þessarar kenningar hefur ómað víða á undanförnum
árum. I lítilli bók eftir breska sagnfræðinginn Keith Jenkins segir
til dæmis: „sannleikurinn var ætíð skapaður en aldrei fundinn“
(31). Að mati Jenkins er sannleikurinn skapnaður mannanna og
ekkert annað. „Sannleikur er líking sem skírskotar til sjálfrar sín.
Hann er ófær um að tengjast hlutveruleikanum; orð og veröld,
orð og viðfang eru og verða aðskilin" (29-30). Kenningar í sögu-
heimspeki sem byggja á þessum grunni eru tíðum kenndar við
póstmódernisma. Þessar hugmyndir ættu að gjörbylta viðhorfum
þeirra rannsóknarsagnfræðinga sem hafa talið að þeir gætu kom-
ist að sannleikanum um fortíðina.
Spjótunum hefur þó ekki síður verið beint að einangrun rann-
sóknarsagnfræðinnar. Framsetning hennar hentar hvorki né heill-
ar hinn almenna lesanda. Ætli rannsóknarsagnfræðingar hafi ekki
villst í viskunni sem Þórarinn Eldjárn hefur ort um í ljóði sínu
„Torf“?
Meira torf í textann
telja má það gleggstan
vott um visku og dýpt.
Bara að þar sé þýft
þá er líft. (24)
En er sagnfræðin þá ekki fyrir almenning eða vilja rannsóknar-
sagnfræðingarnir að einhverjir aðrir komi niðurstöðum þeirra í
læsilegt mál? Bókin The Relevance of History, sem gefin var út í
Bretlandi árið 1972, fjallar um hlutverk sagnfræðinnar í samtím-
anum. Höfundar hennar ræða meðal annars um rannsóknarsagn-
fræðinga og gagnrýna þá fyrir að loka sig af í háskólum og van-
rækja samfélagslegt hlutverk sagnfræðinnar (Connell-Smith og
Lloyd, 1-3). Reyndar segja þeir afstöðu rannsóknarsagnfræðinga
til samfélagsins vera mótsagnakennda, því að um leið og þeir