Skírnir - 01.04.1996, Page 137

SKÍRNIR
HVAÐ ER Á SEYÐI í SAGNFRÆÐINNI?
131
heimildaskáldsögu. Ankersmit neitar því að hægt sé að nota sann-
leikshugtakið til þess að greina á milli þessara tveggja flokka bók-
mennta, því að hvor um sig geti verið sannleikanum samkvæmur.
Hins vegar séu þessi rit á mismunandi „sannleikastigi“. I sagn-
fræðiriti fæst sagnfræðingurinn við einstakar staðreyndir; hann
túlkar þær og vinnur úr þeim almennari sannindi um liðna tíð.
Höfundur heimildaskáldsögu fer hins vegar öfuga leið; hann not-
ar almenn sannindi sagnfræðinnar til þess að byggja upp heim
sögupersóna sinna og breytir þeim þannig aftur í einstakar stað-
reyndir (Ankersmit 24-25).
2. Almenn sannindi
1. Einstakar staðreyndir 3. Einstakar staðreyndir
(„skáldaðar")
Þórunn blandar þessum aðferðum saman. Hún fer sagnfræði-
legu leiðina frá einstökum staðreyndum til almennra sanninda
um átjándu öldina en fetar síðan aftur leið heimildaskáldskapar-
ins að einstökum staðreyndum. Þannig rannsakar Þórunn fyrst
skírnir á átjándu öld og dregur ályktanir um hvernig þær fóru al-
mennt fram, því næst yfirfærir hún þessa vitneskju á skírn
Snorra.18 En með því að halda í vinnubrögð sagnfræðinnar um
leið og hún seilist inn á svið heimildaskáldsögunnar, tekst Þór-
unni að varast „blekkingaröfl" skáldskaparins. Þannig lendir bók
hennar sagnfræðimegin í skilgreiningu Ankersmits á sagnfræði og
heimildaskáldskap. Samkvæmt hugmyndum Ankersmits sýnir
18 Ef bók Þórunnar er metin með hliðsjón af hugmyndum Peters Burke um end-
urreisn frásagnarinnar er sagan míkrósaga, að því leyti sem höfundur notar
ævi prestsins Snorra til þess að varpa ljósi á sögu aldarinnar. Um leið er bókin
andstæða míkrósögunnar því Þórunn notar sögu aldarinnar til þess að lýsa
upp líf Snorra.