Skírnir - 01.04.1996, Qupperneq 144

138
BRYNHILDUR INGVARSDÓTTIR
SKÍRNIR
Þórunn er alls ekki í því hlutverki í Snorra á Húsafelli og ætlar
sér ekki að vera það. Már ver samt sem áður drjúgum hluta máls
síns í að kvarta undan þessum skorti „á greinandi sýn“ (107). Að
dómi Más verða sögulegar skýringar Þórunnar sálfræðilegar
sökum þess að hún beitir innlifun til að vega upp á móti þessum
skorti á greinandi sýn. Þannig skýringar segir Már hins vegar
gagnslausar, því þær séu aðeins „almenn og óljós sannindi, sjálf-
sagðir hlutir" (108). Þrátt fyrir að ég telji Má gagnrýna Þórunni á
röngum forsendum hefur hann nokkuð til síns máls hér. Þórunn
hefði getað beitt greiningu meira en hún gerir án þess að tapa
þeim frásagnarblæ sem er verkinu nauðsynlegur. Samkvæmt hug-
myndum Peters Burke eru frásögn og greining í skynsamlegu
hlutfalli óskablandan í góðu sagnfræðiriti (240).
Onnur aðfinnsla Más við beitingu innlifunar í sagnfræði varð-
ar „grundvallaratriði í vinnubrögðum sagnfræðinga“ (108). Með
skáldskaparmeðulunum þykir honum Þórunn ýta til hliðar þeirri
staðreynd sagnfræðinnar „að viðfangsefnið er óháð vitund þess
sem skrifar“ (108). Koma þessi orð frá gallhörðum pósitívista?
Hvenær getur nokkurt rannsóknarefni verið óháð vitund rann-
sakandans? Undarlegra er þó að Már sækir þessi orð til Haydens
White sem er helsti postuli hins gagnstæða viðhorfs; að sagnfræði
sé meira eða minna mótuð af persónu þess sem skrifar hana.22
Auk þessa hefur Már skrifað grein um tengsl sagnfræði og skáld-
skapar þar sem hann gagnrýnir þá sem trúa því „að fortíðin sé til
óháð vitund þeirra sem velta henni fyrir sér. Slíkar fullyrðingar
ganga ekki upp“ (1993, 63).
Að lokum ítrekar Már þá skoðun sína að tilraunin sem gerð er
í Snorra á Húsafelli til að blanda saman sagnfræði og skáldskap
hafi mistekist, „vegna þess að í sagnfræðiriti byrgir skáldskapur
sýn. Hann hverfist um sjálfan sig og talar um höfund sinn á með-
an sagnfræði er tilraun til að þekkja og skilja aðra“ (109). Már er
22 Reyndar sýnist mér Már rangtúlka orð Whites, því að textinn sem hann vitnar
til hljóðar svo: „Unlike literary fictions, such as the novel, historical works are
made up of events that exist outside tbe consciousness of the writer. The events
reported in a novel can be invented in a way that they cannot be (or are not
supposed to be) in a history" (White, 6, leturbreyting hér).