Skírnir - 01.04.1996, Page 190

184
ATLI HARÐARSON
SKÍRNIR
teljum aðeins fáein grundvallarréttindi til mannréttinda er senni-
legt að þau séu algild, eða a.m.k. nokkurn veginn algild. Því fleira
sem hugtakið er teygt yfir því ósennilegra verður að mannréttindi
tilheyri öllum mönnum við allar aðstæður og því bitlausara verð-
ur mannréttindahugtakið.
Skilgreining á mannréttindahugtakinu ætti að skýra þessar
fjórar staðreyndir og koma nokkurn veginn heim við notkun
þess í viðurkenndum alþjóðasáttmálum því skilgreining á hugtaki
á að falla að málnotkun þeirra sem hafa vit á efninu og við skul-
um gera ráð fyrir að höfundar viðurkenndra alþjóðasáttmála hafi
vit á þeim efnum sem þeir fjalla um. Einnig ætti skilgreiningin að
koma til móts við þá sem skilja orðið pólitískum eða siðfræðileg-
um skilningi, því skilgreiningar sem stangast mjög gróflega á við
málkennd fjölda fólks eru yfirleitt grunsamlegar. Skilgreiningin
sem ég ætla að stinga upp á er svohljóðandi:
a) Mannréttindi eru réttur hvers manns á að vera ekki misþyrmt,
rændur, kúgaður, niðurlægður eða myrtur og
b) - réttindi sem þarf að tryggja fólki til að þeim réttindum sem
nefnd eru í a-lið sé ekki stefnt í voða.
Réttindin sem nefnd eru í a-lið eru líkast til svo algild sem nokk-
ur réttindi mest geta verið. Hér á eftir mun ég kalla þau „grund-
vallarréttindi". Þeir sem halda sig við siðfræðilegan skilning á
mannréttindum leggja yfirleitt mesta áherslu á þessi réttindi og
þessi hluti skilgreiningarinnar skýrir þær staðreyndir sem hér
voru taldar upp númer eitt, tvö og fjögur.
Réttindin sem nefnd eru í b-lið eru hins vegar aðstæðubundin
því það er misjafnt eftir aðstæðum og samfélagsgerð hvaða rétt
þarf að tryggja fólki til að koma í veg fyrir misþyrmingar, grip-
deildir, morð, kúgun eða niðurlægingu. Þeir sem skilja mannrétt-
indi pólitískum skilningi leggja oft áherslu á þessi réttindi og þau
skýra staðreynd númer þrjú.
Skilgreiningin skýrir hvernig á því stendur að mannréttindi
eru í senn algild og aðstæðubundin og hún kemur þokkalega
heim við helstu staðreyndir málsins og venjulega notkun orðsins.