Skírnir - 01.04.1996, Qupperneq 192

186
ATLI HARÐARSON
SKÍRNIR
aðstæður að verða þannig að kosningaréttur eins og við þekkjum
hann verði úreltur. Kannski taka skoðanakannanir við af almenn-
um kosningum. Kannski verður þjóðríkið liðið undir lok og
stjórnmál orðin úrelt eftir 100 ár. Kannski kemst í tísku að velja
stjórnendur með hlutkesti eins og lýðræðissinnum í Aþenu þótti
eðlilegast að gera á gullöld Grikkja fyrir 2.400 árum. Það má velta
vöngum yfir því hvernig kosningaréttur helgast af sérstökum
sögulegum og félagslegum aðstæðum. Um hitt þarf tæpast að
deila að í þjóðríkjum nútímans er kosningarétturinn meðal mikil-
vægustu mannréttinda. En er það sérstakt mannréttindamál að öll
atkvæði hafi sama vægi?
I Bandaríkjum Norður Ameríku situr alríkisþing í tveim
deildum. Til fulltrúadeildar kjósa fylkin mismarga þingmenn í
hlutfalli við höfðatölu en til öldungadeildar kýs hvert fylki tvo
þingmenn. Landsmenn hafa ójafnan kosningarétt því hver íbúi fá-
menns fylkis ræður meiru um hverjir ná kjöri til öldungadeildar
en íbúar fjölmennra fylkja. Eftir því sem ég best veit var þessu
kerfi komið á í þeim tilgangi að verja mannréttindi og koma í veg
fyrir að fjölmennari fylkin kúguðu íbúa hinna fámennari. En hver
sem upphaflega hugsunin var þegar Bandaríkjamenn settu sér
stjórnarskrá held ég að fáum detti í hug í neinni alvöru að reglur
um kjör öldungadeildarþingmanna þar í landi stríði gegn mann-
réttindum.
Því fer raunar svo fjarri að mannréttindi krefjist þess að kosn-
ingaréttur sé alltaf jafn að við sumar aðstæður er mannréttindum
betur borgið með ójöfnum kosningarétti. Það er til dæmis vel lík-
legt að í sumum löndum drægi úr kúgun og níðingsverkum ef fá-
mennum þjóðarbrotum yrðu tryggðir fulltrúar á þingi þótt þau
telji færri fullveðja borgara en sem nemur atkvæðafjölda á bak við
aðra þingmenn. Væri það til dæmis mannréttindabrot ef Sömum
yrði tryggt sæti á sænska þinginu? Hugsum okkur að Evrópa
sameinist í eitt ríki. Væri það þá mannréttindabrot ef fámennum
byggðum, eins og Islandi eða Færeyjum, yrði tryggt þingsæti
þótt milljónir kjósenda stæðu að baki hverjum þingmanni hinna
fjölmennari byggðarlaga, eins og Frakklands og Þýskalands?
Þótt grundvallarmannréttindi séu algild, eða því sem næst, eru
borgaraleg réttindi eins og kosningaréttur það ekki. Þess vegna er