Skírnir - 01.04.1996, Page 216

210
GARÐAR BALDVINSSON
SKÍRNIR
felst aðdráttarafl ljóðanna einmitt í því að samhengi og leshættir útiloka
ekki hvert annað og að þessi leikur nær aldrei að þurrausa merkingar-
flæði textans. Ásamt sérkennilegri hrynjandi finnst mér þetta afl eiga
hvað stærstan þátt í að seiða lesandann í gegnum þessi margslungnu ljóð.
I átt til loeimspeki
Strax í fyrstu bók Sigfúsar, út um lensportið (1979), skipar heimspekileg
hugsun stóran sess til jafns við þá ljóðrænu sem samkvæmt hefð er talin
einkenna íslenska ljóðagerð. Sver bókin sig að þessu leyti talsvert í ætt
„sannleiksljóða" sem að sumra mati mótuðu ljóðlistina hér á landi í
kringum 1980 en Eysteinn Þorvaldsson (1985) lýsti þeim á þann veg að
þar væri meira lagt upp úr hinu sanna jafnvel á kostnað hins fagra. I bók-
inni ber ekki síður á ákafri trú á hæfni tungumálsins til að miðla hugsun-
um og tilfinningum okkar óheft. Ein meginforsenda þessarar trúar er sú
hugmynd að sjálfsvera mannsins sé heildstætt kerfi samansett úr nokkr-
um þáttum (til dæmis hugsun, tilfinningum, líkama, anda/sál) sem allir
eru fastir, skýranlegir og höndlanlegir í tungumálinu. Þessari trú (sem er
þætt saman úr hugmyndum frá bæði fornöld og miðöldum) fylgir sú
sannfæring að hægt sé að komast að kjarna hvers máls - en þörf til þess
er einmitt oft tengd við vestræna rökvísi.
I út um lensportið virðist ljóðunum þannig ætlað að segja sig sjálf en
af þessum sökum verður myndmálið á stundum nokkuð flatt og því sem
næst einhlítt og túlkunarmöguleikarnir að sama skapi takmarkaðir. Sem
dæmi um slíka takmörkun mætti nefna eftirfarandi línur úr ljóðinu
„nostalgia": „hryssingsleg rödd verkstjórans / vísaði manni stuttaralega í
sementið" (s. 23), eða þessar úr upphafsljóði bókarinnar „einn eftirmáli
við ummaran": „leigubílarnir aka / fólkið týnist burt / yfir ruslið og
slabbið / fáeinir krakkar úr stuði / og þreyttir menn og feitar konur“ (s.
10). Sjálfgefni málsins sem hér er lýst ber einnig í sér trú á það sem
Derrida hefur kallað „yfirskilvitlegt táknmið" (transcendental signified)
en með því vill hann undirstrika það hlutverk ýmissa hugtaka í vestræn-
um hugmyndaheimum að mynda eins konar nálægð eða uppsprettu og
tryggja með því merkingu heimsins og tungumálsins. Telur Derrida að
hugtök einsog miðja, vera, andi, kjarni, nálægð og síðast en ekki síst Guð
hafi gegnt þessu hlutverki sem framleiðir í senn kjölfestu fyrir tungumál-
ið og eins konar sifjar milli þess og heimsins eða veruleikans.
Þrátt fyrir slíka trú á yfirskilvitlega táknmiðið eru ljóð bókarinnar
bæði gagnrýnin á vestræna samfélagsgerð og meðvituð um aðra mögu-
leika í menningarmálum. Kemur þetta fram í alþjóðlegum vísunum og
beinni umræðu um aðrar menningar sem eru í andstöðu við hugmynda-
fræði og formgerð opinberrar menningar á Vesturlöndum. Er hér eink-
um um að ræða menningu frumbyggja í Mið-Ameríku, rokk- og utan-
garðsmenningar á Vesturlöndum, og loks - ekki síst í Zombíljóðunum -