Skírnir - 01.04.1996, Qupperneq 217

SKÍRNIR
ÆXLUN MYNDA
211
menningu fólks af afrískum uppruna í Karabíska hafinu. Sem dæmi má
taka ljóðabálkinn „flækingsbrot 1-7“ í út um lensportið þarsem dregin er
upp dapurleg mynd af samskiptum ólíkra menningarheima og lögð þung
áhersla á fátækt „indíána“ (einsog frumbyggjar eru kallaðir í textanum)
og margvíslegt og aldalangt arðrán Evrópu- og Bandaríkjamanna á þeim.
Jafnframt er bent á hvernig fólk getur lifað sig inn í fastar ímyndir ann-
arra af menningu þess, einsog frumbygginn sem er „innfæddur úr
alfræðibók" (41), en ekki síður að sú innlifun getur einnig breytt ímynd-
inni, enda eru vensl menninganna síður en svo einhlít. I ljóðinu kemur
vel fram að hver einstakur frumbyggi er í rauninni afurð og hluti af sam-
runa milli hans eigin óskilgreindrar menningar og hvítrar, vestrænnar
drottnunar- og landvinningamenningar. Samúð lesandans flöktir á milli
frumbyggjans og ferðamannsins, ekki síður en á milli þeirra tveggja og
bandarísks búðareiganda. Þannig er ekki sjálfgefið að þeir séu eingöngu
fulltrúar ólíkra menninga og að lesendum sé ætlað að velja endanlega á
milli þeirra, eða að í táknbúningum þeirra birtist dómar um fortakslausa
sekt eða sakleysi í samskiptum þessara menninga, heldur öllu fremur
gagnrýni á hvers kyns einstrengingshátt.2 Ljóð bókarinnar vísa þannig í
tvær andstæðar áttir: með heildrænni hugsun virðast þau taka undir með
vissum einstrengingslegum frumspekiforsendum vestrænnar menningar;
með því að fresta í sífellu dómum í menningarefnum er hins vegar sem
þessum sömu frumspekilegu forsendum sé mótmælt af krafti með þeim
afleiðingum að mörk sjálfs og annars riðlast og los kemst á hugmyndir
um stigveldi, andstæðutvenndir og lokaða rökvísi sem alráð lögmál um
vensl hluta og fyrirbæra. Segja má að eftir því sem ljóð Sigfúsar verði
heimspekilegri hljómi þessi andmæli sterkar þar til þau verða nær einráð
í Zombíljóðunum.
I annarri bók Sigfúsar, Hlýju skuggannu (1985), eru enn allskýr
merki um trú á sjálfgefni og miðlunargetu málsins. Þessi trú birtist vel í
upphafslínum ljóðsins „endurheimt sínai“ þarsem málið miðlar fyrst og
fremst fyrirfram gefnum myndum: „skriðdrekaflökin ryðga í sandinum /
döðlupálmar standa á dreif / og nokkrir kofaklasar / úr gulnuðum pálma-
greinum / og beygluðu bárujárni" (s. 36). Trúin lætur hins vegar veru-
lega undan í bókinni og fær skriðnun hennar oft á sig blæ töfraraunsæis
2 Þessi hugsun um víxlverkan og eins konar samvöxt ólíkra menninga minnir á
kenningar í eftirlendufræðum (post-colonialism) og má hér nefna hugmynd
Mary Louise Pratt t.d. um „transculturation" (1992, s. 5-6). Dæmi um slíkt
ferli mætti hugsa sér veggteppi sem ofið væri á Indlandi af indverskum vefur-
um eftir hugmyndum þeirra um hugmyndir breskra kaupenda sem aftur
hefðu mótað sínar hugmyndir um indversk veggteppi útfrá föstum hugmynd-
um um þau í Bretlandi í bland við eigin væntingar um hvernig þær hefðu eða
skyldu breytast. Þannig væri engin leið lengur að tengja veggteppið afdráttar-
laust við aðra menninguna fremur en hina.