Vestfirska fréttablaðið - 16.12.1986, Blaðsíða 26

Asgrímur
—Bók um einstæðan listamann—
Listasafn ASf og bókafor-
lagið Lögberg hafa í sam-
vinnu við Ásgrímssafn gefið
út bók um einn hinna miklu
meistara í íslenskri málara-
list, Ásgrím Jónsson.
f bókinni eru rúmlega sex-
tíu listaverk Ásgríms í vand-
aðri eftirprentun og hafa
mörg þeirra aldrei verið
prentuð áður. Listaverkin eru
í eigu Ásgrímssafns, Lista-
safns íslands, Listasafns ASÍ
og ýmissa stofnana og ein-
staklinga.
Hrafnhildur Schram list-
fræðingur núverandi for-
stöðumaður Ásgrímssafns
og Hjörleifur Sigurðsson list-
málari rita texta bókarinnar.
Björg Þorsteinsdóttir mynd-
listarmaður fyrrverandi for-
stöðumaður Ásgrímssafns,
Guðmundur Benediktsson
listfræðingur og Hrafnhildur
Schram listfræðingur önnuð-
ust val listaverka í bókina.
Þeim til ráðuneytis voru
Hörður Ágústsson listmálari
og Torfi Jónsson myndiistar-
maður.
Bókin er litgreind, prentuð
og bundin í Odda.
Á bókarkápu segir:
„Saga Ásgríms Jónssonar
er ævintýri líkust Lítill dreng-
ur með glampa í augum tekur
sig upp úr sveitinni til að
freista gæfunnar í kaupstað.
Forsjónin er honum hliðholl
og neistinn, sem með honum
býr, fær að glæðast á arni
listhneigðra menningar-
heimila. Málarinn ungi heldur
til náms í erlendum borgum,
og þegar hann snýr heim
fullþroska, færir hann með
sér bjarma af heimslistinni.
Ævistarf sitt vinnur Ásgrímur
í þögulli virðingu fyrir við-
fangsefni sínu og vanda list-
arinnar og hlýtur af því vax-
andi orðstír og aðdáun. Þeg-
ar löngum og annasömum
ævidegi hallar til loka gefur
hann þjóðinni aleigu sína,
hús og safn ómetanlegra
listaverka. Dýrari gjafir hafa
ekki oft verið reiddar fram hér
á landi.“
Hrafnhildur Schram list-
fræðingur, einn af höfundum
bókarinnar var svo vinsam-
leg að velja úr bókinni brot úr
texta til birtingar í Vestfirska
fréttablaðinu og kunnum við
henni bestu þakkir fyrir.
FYRSTU ELDGOSA- OG
ÞJÓÐSAGNAMYNDIR
Á árunum milli 1945 og 1957
málar Ásgrímur mikla röð eld-
gosamynda. Allar götur frá
1908 vann hann að þessu
myndefni öðru hverju, og eru
tvær elstu myndirnar varðveitt-
ar í Ásgrímssafni. Þessar tvær
elstu myndir eru málaðar með
vatnslitum á blöð úr teikni-
blokk sem Ásgrímur hafði
keypt í Róm. Þetta kemur heim
við æviminningar hans, en þar
kemur fram að hann hafi byrjað
að vinna að eldgosamyndum
meðan á Italíudvölinni stóð.
Ekki er ólíklegt að umhverfi og
atburðir suður á Italíu hafi orð-
ið til þess að vekja hann til um-
hugsunar um slíkar náttruu-
hamfarir og örva hann til list-
rænnar úrvinnslu. I bréfi til
Einars Jónssonar minnist hann
á að skammt frá Rocca di Papa
sé jarðeldasvæði og segir frá
tveimur miklum eldgígum „sem
glápa á mann eins og tvö stór-
kostleg augu.“
I árslok 1908 urðu á Ítalíu
miklar náttúruhamfarir er tveir
ítalskir bæir hrundu til grunna
og hátt á annað hundrað þús-
und manns fórust í jarðskjálft-
um á Sikiley og í Kalabríuhér-
aði. Frá þessu greinir Ásgrímur
í bréfi til Einars Jónssonar, en
hann mun ekki hafa verið sjón-
arvottur að þessum hamförum.
Önnur eldgosamyndanna sem
Ásgrímur málar á Italíu sýnir
stílfært eldfjall og mikið leiftur
sem gengur upp á miðjan himin
yfir gígnum. I forgrunni eru
menn á flótta. Þegar alls er gætt
er óhugsandi að Ásgrímur hafi
séð eldgos á íslandi fyrir 1908.
Árið 1902 gaus í Grímsvötnum,
en þá dvelst Ásgrímur við nám í
Danmörku. Næsta gos verður
er Þórðarhyrna í suð-vestan-
verðum Vatnajökli gýs árið
1903. Það sumar dvelst Ás-
grímur að vísu á íslandi, en eins
og samgöngum var þá háttað er
harla ólíklegt að hann hafi
komist í námunda við gosið, en
að öllum líkindum hefur allvel
sést til þess af Suðurlandi.
Ekki er ólíklegt að rit Mark-
úsar Loftssonar frá Hjörleifs-
höfða, Um jarðelda á íslandi
(Rv. 1880), hafi hjálpað honum
til að sjá fyrir sér slíka sýn. Segir
þar meðal annars frá Kötlugosi
árið 1311. Ásgrímur lét einmitt
senda sér þetta rit frá Kaup-
mannahöfn suður til Italíu á-
samt Draugahefti, sem hann
svo nefnir og eru draugasögur
úr þjóðsagnasafni Jóns Árna-
sonar.
Þeir sem lesið hafa æviminn-
ingar Ásgríms minnast eflaust
upphafsins og frásagnar hans af
náttúruhamförum þeim er
hann telur sig hafa orðið vitni
að tæplega tveggja ára gamall
27. febrúar 1878, en þá urðu
jarðhræringar í Krakatindi
norðaustur af Heklu. Ekki skal
fjölyrt um það hvað hann kann
að hafa munað frá þeim við-
burði, en hann segir frá því að
hann var staddur úti á hlaði
þegar ósköpin byrjuðu, en hann
segir frá því að hann var stadd-
ur úti á hlaði þegar ósköpin
byrjuðu, og greip hann skelfing.
Enginn er nú til frásagnar um
það hversu fljótur Ásgrímur var
til máls, en málþroski tengist
hæfileika til að gera sér grein
fyrir reynslu og skýra hana. Því
er erfitt að greina á milli hvað sé
minning og hvað hafi orðið til
við frásagnir annarra. Mig
grunar að ofsahræðsla barnsins,
sem enginn var nærstaddur til
að hugga, hafi geymst með Ás-
ARGUS/SÍA
Fyrr en varir
breytíst veruleikinn
í ljúfan drauiH
HAPPDRÆTTI
HÁSKÓLA ÍSLANDS
Vœnlegast til vinnings