Vestfirska fréttablaðið - 16.12.1986, Blaðsíða 42

42
íí
vestfirska
TTABLASIB
— Og síðan hefur sjómennska
verið þitt aðalstarf, ekki satt?
„Ójú, ég kann ekkert annað.
Ég hef nú verið að gutla við sjó í
sextíu ár. Ég var að koma í land
í gær. Við fórum saman út til
Svíþjóðar, ég, Dóri Hermanns
og Ægir Ólafs að sækja bát sem
þeir voru að kaupa og fórum út
með annan sem fór í úreldingu.
Ég var stýrimaður á leiðinni
upp. Þetta er 110 tonna bátur.
Við fengum hálfgerðan brælu-
skít á leiðinni, ekkert vont veður
sosum.“
— En svo við rifjum áfram upp
þína fyrri tíð. Hvenær komstu
fyrst til ísafjarðar?
„Það var 1929. Þá réðist ég á
Samvinnubátana sem voru
kallaðir „Rússar.“ Þeir voru
smíðaðir í Noregi. Tveir þeirra
voru smíðaðir í Svíþjóð en þeir
komu ekki fyrr en 1930. Ég var
ráðinn háseti hjá Samvinnufé-
laginu 15 ára gamall. Við vor-
um á útilegu á línu. Sóttum
suður undir Jökul og svo auð-
vitað hérna útaf. Svo var það
síldin á sumrin.“
— Geturðu lýst fyrir mér
vinnubrögðum á þessum veið-
um?
„Það var beitt á dekkinu.
Hásetarnir beittu, stýrimaður-
inn skar beituna. Aflinn var
allur flattur og saltaður um
borð. Við vorum venjulega 12
um borð á vetrarvertíðinni, en
16 á sumrin á síldinni.“
— Hvað stóðuð þið lengi?
„Það var oft sólarhringurinn
og meira en það. Sérstaklega
eftir að björt varð nótt.“
— Fór þetta ekki illa með menn
að vinna svo lengi?
„Ég veit það ekki. Ég finn
hvergi til. En hinu er ekki að
leyna að þegar menn eru orðnir
syfjaðir og þreyttir þá verða af-
köstin ekki mikil. Það sýndi sig
þegar vökulögin fyrstu komu,
að þá fóru menn að afkasta
lengri línu og það varð betra
fiskirí.“
— Hvað tók við eftir Sam-
vinnubátana?
„Ég var þar til 1933. Þá fór ég
á togara, Hávarð ísfirðing. Þá
voru gerðir héðan út tveir tog-
arar, Hávarður og Hafsteinn.
Þá voru komin vökulög um átta
tíma á sólarhring og það fannst
manni mikill lúxus, bara þægi-
leg og góð vinna. Það kom auð-
vitað fyrir þegar mikið barst að
að menn voru beðnir að standa
frívakt, en þá fékkst einhver
uppbót fyrir það í lifur eða ein-
hverju svoleiðis. Kaupið var
214 krónur á mánuði og frítt
fæði, og þótti gott. Svo yfir ver-
tíðina þá gerði lifrin annað eins
í kaup á mánuði en þá var eins
og þú veist öll lifur hirt.“
— Hvað hafði landverkamaður
í kaup á þessum árum?
„Ég held ég muni það rétt að
það hafi verið króna og tuttugu
á tímann. En það var bara enga
vinnu að hafa í landi þá. Það
var svo stopul vinna. Það var
slegist um plássin á togurunum.
Og maður komst í þetta gegn-
um kunningsskap. Matthías
Ásgeirsson frá Álftamýri var
framkvæmdastjóri fyrir útgerð-
ina. Eins var þegar ég var að
byrja. Þá var Kristján bróðir
vélamaður á þessum bát sem ég
fór á og hann hljóp oft undir
bagga þegar verst gekk.“
MAÐUR REYNDIAÐ SÝNAST
DUGLEGUR
— Varstu lengi á togurum?
Hávarður ísfirðingur. Fyrsti togarinn, sem Hjörtur Bjarnason réðst á sem háseti.
„Jú það var býsna lengi. Ég
var stýrimaður á Hugunum
inná milli en fór svo á togarana
aftur. Ætli það hafi ekki verið
23 eða 4 ár.“
— Leiddist þér aldrei, langaði
þig aldrei í land?
„Það þýddi ekkert. Ef maður
hefði beðið um frí, þá hefði
verið sagt að maður gæti jú
fengið frí en maður þyrfti ekk-
ert að koma aftur. Það var
samkeppni um plássin. Maður
varð að gera það sem maður gat
til þess að sýnast vera
duglegur.“
— Hefurðu prófað að vera á
skuttogara?
„Já ég hef prófað það. En það
á ekki saman miðað við gömlu
togarana, nema nafnið. Að
vinna þetta allt undir dekki
samanborið við að vera á dekki
í hvaða veðri sem var.
Þetta voru sjókæfur þessir
gömlu kláfar, og þetta var alltaf
drekkhlaðið. Hávarður var
rúmlega 300 tonna skip og þeg-
ar við vorum á saltinu þá voru
tekin 100 tonn af kolum, 100
tonn af salti fyrir utan vatn og
svoleiðis. Hann var hlaðnari
þegar hann fór út en þegar hann
kom inn. Þetta var enda alltaf á
kafi. Maður varð oft blautur í
fæturna. Það þótti ekki mikið
að fara uppfyrir tvisvar þrisvar
á vakt.“
— Nú var fiskað í salt á þessum
togurum. Voru þetta ekki lang-
ar útivistir?
„Nei þær voru ekki mjög
langar, svona hálfur mánuður.
En þeir gátu orðið langir túr-
arnir. Ég var með í einum
Grænlandstúr sem tók sjö vik-
ur. Þeir sem sigldu með aflann
og lönduðu saltfiski í Esbjerg í
Danmörku voru lengur, eða tvo
og hálfan mánuð.“
— Það hefur ekki verið hægt að
tala um mikið fjölskyldulíf hjá
mönnum sem þetta stunduðu?
„Nei það gleymdist alveg.“
— Hefðirðu viljað gera eitthvað
annað?
„Mann langaði oft í land.
Sérstaklega á vorin þegar mað-
ur var að fara út í góðu veðri til
þess að toga í þokunni og bræl-
unni á Halanum en.allir voru
uppáklæddir í landi.
Maður fékk heldur andskot-
ann engin frí á þessu. Það voru
engin hafnarfrí. Það var komið
inn klukkan sex á morgnana og
farið út klukkan sex á kvöldin.
Það færi enginn út á sjó upp á
svona býtti í dag, ekki einn ein-
asti maður. Svo var blásið út
sem kallað var, gerð ketil-
hreinsun einu sinni á saltvertíð-
inni. Þá fékk maður tvo daga í
frí. Þetta gekk náttúrulega ekki
svona allt árið. Það voru stopp
milli vertíða meðan verið var að
þrífa og mála. Kannski mánuð-
ur í hvort skipti.“
— Tóku menn þá aldrei frítúra?
„Það þorði því enginn. Þessir
skipstjórar sem þá voru líktust
ekkert þeim skipstjórum sem
eru á togurunum í dag. Þetta
voru fáir menn sem þetta
stunduðu yfir landið og þetta
voru eins og konungar í ríki
sínu. Maður þorði varla að tala
við þá. Fyrst þegar ég byrjaði á
togara þá borðaði skipstjórinn í
annarri káetu en við. 1 dag eru
þeir bara eins og einn af strák-
unum. En hér áður þá vissi
maður varla hvort maður átti að
þéra þessa kalla eða hvað, eða
hvort manni var yfirleitt óhætt
að yrða á þá. Og þeir vissu
sumir vel af sér. Bókin sem
hann Jónas Árnason skrifaði
um hann Jóngeir, „Tekið í
blökkina“, hún lýsir þessu vel
eins og það var.
— Hvernig var með kost í svona
löngum túrum?
„Hann entist. Það var nátt-
úrulega dósamjólk. Og við
komum tvisvar til Grænlands til
þess að taka olíu og viðbótar-
kost. Þá tíðkaðist að baka allt
um borð bæði brauð og kökur.
En þetta var ágætis líf. Aðbún-
aður á þessum skipum þótti
góður á þeirra tíma mæli-
kvarða, þó hann þætti ekki
beysinn í dag.“
— En svo fórstu sjálfur í útgerð?
„Já, ég keypti lítinn bát þegar
ég hætti á togurunum. Éór á
rækju og skak. Það var hægt að
hafa það ágætt. Rækjan hefur
alltaf gefið nokkuð góðan
pening.“
— En þú hefur stundað fleira en
fiskveiðar, þú hefur veitt eitt-
hvað fleira?
„Ég læt það vera, þó hef ég
alltaf haft gaman af að fara með
byssu. Svo hef ég farið dálítið
eftir eggjum bæði í Hornbjarg
og Hælavíkurbjarg. Maður fór í
björgin á hverju vori hér áður
fyrr. En ég var ekki nema eitt
vor alveg í eggjunum. Það vor
var ég í félagi með mönnum frá
Homi og við tókum 33.000 egg.
Þau voru svo seld hérna á ísa-
firði meðal annars eins og gert
er enn. En þetta er alltof mikil
vinna miðað við afraksturinn.
Þá vildi ég heldur vera á sjón-
um.
Nú svo fór maður oft og fékk
sér egg í soðið þegar við vorum
á skakinu.“
— Varstu lofthræddur?
„Nei en ég hef alltaf farið
varlega. Það er betra að fara
hægt og komast það. Þeir sem
ekki kunna á kletta að ættu
ekkert að vera að þvælast í
björg.
En annars hef ég stundað
allskyns veiðar, selaveiðar,
skotið tófu og rjúpu og fleira.“
— Hvað þarf til þess að vera
góður veiðimaður?
„Ég veit það ekki. Þetta er nú
meira sér til gamans gert en að
til þess að hafa eitthvað upp úr
því. Það eru margar ferðir sem
maður fer nú fyrir lítið en á-
nægjan er svipuð. Það er alltaf
gaman að fá veiði, en hún er
ekki alltaf fyrir hendi. Þú sérð
*♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦>t**
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
Óskum
viðskiptavinum
vorum og
landsmönnum öllum
gleðilegra jóla og
farsœldar á
komandi ári.
Landsbanki
íslands
Banki allra landsmanna
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦******♦♦♦**♦♦♦♦♦♦♦♦**************************** #