Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1991, Blaðsíða 52

50
MÚLAÞING
bólu né því um líku, en stór glerperla fannst þar. Loks má nefna, að nokkrum
skrefum austar var þykkt lag af viðarkolaösku, stærð þess mest 3 fet.“
Daniel telur að þetta hafi verið konukuml, en „ekki fannst svo mikið
af beinum, að hægt væri að færa sönnur á það.“ Skv. neðanmálsgrein
í (4) hefur þetta þó líklega verið karlmannskuml, því að hestar munu
ekki hafa verið lagðir með konum í gröf. Hrossbeinin sem þarna fund-
ust voru svo heilleg að hægt var að koma saman samfelldri beina-
grind og ákveða stærð hestsins. „Er þetta í fyrsta sinn, sem forn hross-
bein finnast svo heil og ósködduð á íslandi, að hægt sé að mæla þau.“
Herluf Winge, safnvörður við Dýrasafnið (Zoologisk Museum) í
Kaupmannahöfn, rannsakaði hrossbeinin, og komst að því að hestur-
inn hefði verið fremur smávaxinn, „mjög svipaður og hestar gerast nú
á íslandi.“ Winge bar þessi bein einnig saman við hrossabein frá 4. - 5.
öld e. Kr. og reyndust þau svipuð að stærð, en frönsk bein af stein-
aldarhesti voru heldur stærri.
Kristján Eldjárn tekur upp lýsingu Bruuns í bók sinni „Kuml og
haugfé“ (1956) (13) og getur um skráða muni (nr. 5588-5592). Hann
telur viðarkolaöskuna vera leifar af kolagerð á staðnum, er komi
kumlinu ekki við.
Kumlið á Sturluflöt er ennþá vel sýnilegt. Það er á blásinni sand-
öldu, sem líklega er forn malareyri Fellsár utan við Bæjarlækinn,
neðan við túnið, beint niður af bænum, aðeins fáeina metra frá
árbakka Keldár, þar sem hún virðist stöðugt brjóta af. Er því hugsan-
legt að kumlið hverfi í ána innan tíðar. Þarna á melnum er nú spor-
öskjulaga grjóthleðsla í einfaldri, nokkuð sundurslitinni röð, og dálítil
sandbunga er í miðjum þessum sporbaug.
Hrólfshaugur (Hrólfsdys), Vallholti.
Hrólfsstaða er getið í Hrafnkels sögu Freysgoða, og telja menn að sá
bær hafi verið þar sem beitarhúsin Hrólfsgerði eru nú, skammt fyrir
utan nýbýlið Vallholt. Bæjarnafnið bendir til þess, að Hrólfsstaðir hafi
verið sjálfstæð jörð.
Kristian Kaalund (1882) (12) getur þess að
„á flatlendinu nálægt Fljótinu, séu leifar af dys, og þar á að hafa verið einkenni-
leg grjóthleðsla: grjóthringur og inni í honum steinhleðsla, aflöng, ferhyrnd.“
(12, 4. bindi bls. 31).