Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2009, Side 45

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 2. tbl. 85. árg. 2009 41
einnig við að kynferðislegt ofbeldi er hluti af öðru ofbeldi í
sambandinu. Þetta er falið vandamál sem konur segja treglega
frá í viðtölum. Vaxandi komutölur í Barnahús segja sína sögu
um kynferðislegt ofbeldi gegn börnum hvort sem tölurnar lýsa
raunverulegri aukningu eða opnari umræðu.
Niðurstöður rannsóknarinnar benda til að börn hér á landi
búi yfir talsverðri vitneskju um ofbeldi í nánum samböndum
og hátt hlutfall þeirra hefur heyrt orðið. Þá er algengt að börn
geti skilgreint orðið heimilisofbeldi. Áhugavert hefði verið að fá
skýrari mynd af hver skilningur barna á andlegu ofbeldi er því
andlegt ofbeldi er oft ósýnilegra og ekki síður skaðlegt.
Í nánast öllum tilvísunum vegna ofbeldis í nánum samböndum
til Áfallamiðstöðvar LSH er um að ræða konur sem hafa
verið beittar ofbeldi af maka sínum eða fyrrverandi maka.
Börn eru á heimili í yfir helmingi tilfella. Í stuðningssamtölum
mínum við konur í þessari stöðu er algengast að þær telji að
börnin verði ekki vitni að ofbeldinu eða að þau viti ekki um
það. Í greininni er þetta gert að umtalsefni þar sem vitnað
er í erlendar viðtalsrannsóknir sem benda til að þögn sé um
málið á milli foreldra og barna. Þögnin geti verið tilkomin af
ótta, sektarkennd eða sé meðvituð leið hins fullorðna til að
vernda barnið fyrir vitneskjunni. Eins og bent er á í greininni
gerir þögnin oft illt verra. Í því sambandi saknaði ég þess
að ekki var minnst á áfallastreituröskun. Streituviðbrögð í
kjölfar andlegs, líkamlegs eða kynferðislegs ofbeldis geta haft
mikil áhrif á daglegt líf og andlega líðan. Afleiðingar ofbeldis
geta komið fram sem áfallastreituviðbrögð og þróast yfir í
sjúkdómseinkenni áfallastreituröskunar (Post Traumatic Stress
Disorder eða PTSD) ( Dziegielewski, 2002). Þrátt fyrir að þessi
sjúkdómsgreining sé um tveggja áratuga gömul er enn lítil
þekking á alvarlegum afleiðingum áfalla í heilbrigðisþjónustu.
Ziegler og félagar (2005) gerðu könnun á þekkingu lækna í
bráðaþjónustu barna á áfallastreitu og þróun hennar. Í ljós
kom vanmat á þróun áfallastreituviðbragða hjá börnum og
mjög lítil þekking á áfallastreituröskun sem er ein af algengum
afleiðingum hjá þolendum ofbeldis.
Innan áfallafræðinnar er einnig skrifað um skörun í
greiningarviðmiðum athyglisbrests með ofvirkni (ADHD) og
áfallastreituröskunar. Þetta felur í sér hættu á að vegna
svipaðra greiningarviðmiða geti ADHD­greining verði gerð í stað
áfallastreituröskunar ef menn þekkja ekki til greiningarviðmiða
áfallastreituröskunar (Wenstein o.fl., 2000). Hættan er sú að
börn og unglingar, sem hafa búið við vanrækslu eða ofbeldi
sem hefur leitt til áfallastreituröskunar, fái því ekki viðeigandi
meðferð.
Ég verð sjálf vör við litla þekkingu í heilbrigðiskerfinu á
áfallastreituröskun og einnig ótta heilbrigðisstarfsmanna við að
veita svokallaða áfallahjálp sem er þó fyrst og fremst fræðsla
og almennur sálrænn stuðningur. Mig langar í því sambandi að
benda áhugasömum á nýútkomnar leiðbeiningar um áfallahjálp
á vef landlæknis: Sálræn skyndihjálp, viðurkennt verklag á
vettvangi (2009) í þýðingu Berglindar Guðmundsdóttur og
Þórunnar Finnsdóttur.
Í Danmörku hafa
ríkis stjórnar flokkarnir
lagt fram tillögur
um að breyta lögum
þannig að verkefni og
ábyrgð verði færð til
í heilbrigðiskerfinu. Í
lögunum er gert ráð fyrir að hjúkrunarfræðingur
með viðeigandi menntun geti í vissum tilfellum
ávísað lyfjum. Í tillögunum felst að búið verði
til nýtt framhaldsnám fyrir klíníska sérfræðinga.
Slíkum sérfræðingi er ætlað að geta sjálfstætt
ávísað lyfjum, meðal annars til fólks með langvinna
sjúkdóma. Heilbrigðisráðherra Dana stendur bak
við tillögurnar og kallar þær heilbrigða skynsemi.
Menntamálaráðherra bendir á að nauðsynlegt sé
að hafa sveigjanleika milli starfsstétta til þess að
auka gæði og árangur í heilbrigðiskerfinu. Auk þess
getur aukið val á menntun og starfsvettvangi leitt til
þess að fleiri leita í hjúkrun.
Dansk Sygeplejeråd, danska hjúkrunarfélagið,
hefur lýst ánægju með tillögurnar. Connie Kruckow,
formaður félagsins, segir það vera mjög jákvætt
hversu mikið fylgi tillögurnar hafa fengið. Fyrirséð
sé að fólk með langvinna sjúkdóma fái betri
og heildstæðari heilbrigðisþjónustu. Einnig opni
tillögurnar nýjar leiðir til framgangs í starfi fyrir
hjúkrunarfræðinga.
Í síðasta tölublaði Tímarits hjúkrunarfræðinga
mælti Sóley Bender fyrir því að hjúkrunarfræðingar
og ljósmæður fengju leyfi til að ávísa hormóna­
getnaðarvörnum. Margt bendir til að samfella í
heilbrigðisþjónustu batni ef íslenskir hjúkrunar­
fræðingar fá einnig, eins og til stendur í Danmörku,
leyfi til þess í ákveðnum tilfellum að ávísa lyfjum til
fólks með langvinna sjúkdóma.
Danskir hjúkrunarfræðingar
ávísi lyfjum
Fr
ét
ta
pu
nk
tu
r