Jón á Bægisá - 01.02.2007, Síða 107

BlaðamaSur í bundnu máli
skap, oft gneistandi af háði eða ádeilu, en best tekst honum upp þegar hann
gleymir dægurmálum og gefur sig óskiptan á vald hinni lýrísku skáldgyðju.
A öðru skeiði skáldferils síns var Auden enn róttækur, einskonar enfant
terrible á skáldaþingi, en hann var aldrei opinberlega tengdur kommúnism-
anum einsog skáldbróðir hans og vinur, Stephen Spender, var um eitt skeið.
Það sem dró Auden í austurátt var hugsjón bróðurkærleikans, og stóð hann
í því efni nær frumkristnum kenningum en kommúnisma samtímans.
Þriðja skeið Audens mætti kalla ‘guðfræðilega skeiðið’, því það eru
trúarleg rök fremuren trúarleg reynsla sem hann er upptekinn af. Hann
hefur ekki hina ástríðuþrungnu trúartilfinningu Eliots eða Hopkins. Trú
hans er fyrst og fremst af vitrænum toga: hann veltir fyrir sér hugtökum
einsog sekt, náð, verund og verðandi. Dylan Thomas og Eliot skrifa fram-
ar öðru af tilfinningu, hirða minna urn röklegar forsendur eða samhengi.
Auden er bein andstæða þeirra og því oftlega ósannfærandi sem trúarskáld.
Hann ferðast ævinlega í heiðríkju skynseminnar og forðast hið seiðmagn-
aða rökkur trúarlegrar dulúðar.
Það hugtak sem hafa mætti að yfirskrift yfir allan skáldskap Audens er
hugtak kærleikans, elskunnar í öllum sínum myndum. Holdleg ást og and-
legur, guðdómlegur kærleikur: eros og agape. Hann leitast við að sameina
það holdlega því andlega, og agape verður í rauninni lykillinn að skáldskap
hans: kærleikurinn sem umber allt og leitar ekki síns eigin.
Auden er því í enn ríkara mæli en Eliot ‘jákvætt’ skáld. Yeats elskaði
hinsvegar engan nema sjálfan sig og skáldgyðjuna. Ekkert nútíðarskáld
hefur gert kærleikann að höfuðinntaki eða samnefnara skáldskapar síns í
jafnríkum mæli og Auden. „Við verðum að elska hvert annað eða deyja“ er
kannski sú ljóðlína sem skýrast túlkar þetta viðhorf, þó skáldið ætti síðar
eftir að afneita henni sem rökleysu.
Þróun Audens hefur legið frá félagslegri til persónulegrar lausnar á
vanda mannsins. Hann áleit í öndverðu að hægt væri að lækna kærleiks-
snautt mannkyn með þjóðfélagsumbótum, en komst að raun um þau dap-
urlegu sannindi að ríkisvaldið getur ekki þvingað menn til að elska. Hver
einstaklingur verður af sjálfsdáðum að glæða með sér hæfileikann til að
elska, og umbætur í samfélaginu verða að spretta af kærleik, en ekki hatri
milli manna eða stétta.
I ljóðinu ‘New Year’s Letter’ (1940), sem er eitt fyndnasta og meistara-
legasta kvæði enskrar tungu, fjallar Auden meðal annars um einstakling-
inn og samfélagið. Hann kveður íjarstætt að tala um óháðan eða algeran
einstakling, meðþví við séum hvert og eitt skilgreind eingöngu með tilliti
til mannfélagsins sem við lifum og hrærumst í. Við verðum einstaklingar í
samskiptum við annað fólk. Þessvegna eru einstaklingurinn og samfélagið
hvort öðru ómissandi.
á .ýjrrytíá — Hann gat ekki hætt að ríma
105