Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2013, Qupperneq 17

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 3. tbl. 89. árg. 2013 13
mín benti mér á að tala við prófessorinn
sem hún var þá í doktorsnámi hjá.“
Þórdís fékk vinnu sem rannsóknar­
hjúkrunar fræðingur í teymi sem rannsakar
líkamleg og sálfélagsleg langtíma einkenni
hjá krabbameinssjúklingum. Hún hefði
gjarnan viljað halda áfram að skoða ristil­
krabbamein en engin slík rannsókn var þá
í gangi. Í staðinn var henni boðið að taka
þátt í að hleypa af stokkunum rannsókn
á sjúklingum með blöðru hálskrabbamein.
Rannsóknarvinna í Svíþjóð
Í þessari rannsókn var hugmyndin að
bera saman reynslu sjúklinga sem
höfðu annars vegar farið í hefðbundna
opna aðgerð og hins vegar í aðgerð
með svokölluðum aðgerðaþjark. „Þessi
aðgerðaþjarkur hefur í rauninni bara
flætt inn í heilbrigðiskerfið með mikilli
sölumennsku og allir farnir að nota hann.
Hins vegar er ekki vitað hvort það er
betra fyrir sjúklinginn til langs tíma litið
því þetta hefur lítið verið rannsakað. Það
vill oft verða þannig í heilbrigðiskerfinu
að það kemur nýtt tæki og menn byrja
að nota það án þess að vita hvort það
er betra en gamla tækið. Þetta er öfugt
við það sem er gert við lyf, þar eru
alltaf gerðar samanburðarrannsóknir,“
segir Þórdís. Hún var beðin um að
búa til spurningalista en að lokum
urðu þeir fjórir handa sjúklingunum
ásamt sex skráningarblöðum fyrir
heilbrigðisstarfsfólk. Þórdís byrjaði á að
taka viðtöl við sex karlmenn sem höfðu
farið í blöðruhálskirtilsaðgerð og samdi
svo spurningar eftir að hafa greint viðtölin.
Fyrir utan hefðbundnu spurningarnar um
þvageinkenni og kynlífsvandamál gat
hún einnig bætt við spurningum um
tilfinningalega líðan.
Upphaflega áttu fjögur sjúkrahús að
taka þátt í rannsókninni en þau urðu
á endanum fjórtán. Vonir stóð til að
Sahlgrenska sjúkrahúsið í Gautaborg
myndi leggja til flesta sjúklingana sem
færu í opna aðgerð. Rétt áður en
rannsóknin átti að fara af stað var hins
vegar byrjað að nota aðgerðaþjark þar
þannig að bæta þurfti við hóp af minni
sjúkrahúsum sem notuðu opnu aðferðina.
Byrjað var að safna gögnum haustið
2008 og eftir þrjú ár voru sjúklingarnir
orðnir tæplega fjögur þúsund. Þetta er
nú stærsta rannsókn sem gerð hefur
verið í heiminum á árangri af notkun
aðgerðaþjarks við blöðruhálskrabbamein.
Upplýsingasöfnun lýkur ekki fyrr en á
næsta ári en þá eru tvö ár síðan síðustu
sjúklingarnir fóru í aðgerð og þeir svara
þá síðasta spurningalistanum.
Rannsóknin er því mjög umfangsmikil
og vandað er til verksins. Á skrifstofu
rannsóknarinnar vinna að jafnaði fjórir
eða fimm við að slá inn gögn sem berast.
Einnig unnu fjórir ritarar, þegar mest var,
við að senda út spurningalista og hringja
í þátttakendur til að minna á. „Þetta eru
sérvaldir einstaklingar sem eiga auðvelt
með að tala við fólk í síma. Fyrst er
sent út bréf sem segir að nú séu þrír
mánuður liðnir frá aðgerð og við viljum
senda til sjúklingsins spurningalista. Eftir
nokkra daga muni þessi nafngreinda
manneskja hringja í sjúklinginn. Svo
hringir hún og spyr: Fékkstu bréfið, hefur
þú farið í eftirlit, ertu tilbúinn að taka
við spurningalistanum? Svo sendir hún
spurningalistann. Sjúklingarnir eru eftir
smátíma farnir að þekkja Kristínu, eða
hvað sem ritarinn heitir, og segja henni
alls konar hluti og spyrja ráða. Svona var
farið að því að hringja í alla sjúklinga vegna
þriggja spurningalista,“ segir Þórdís. Mikið
var lagt í útlit spurningalistanna til þess
að þeir myndu ekki týnast í pósthrúgunni
hjá þátttakendum og einnig var sent út
þakkar­ og áminningarkort með sömu
myndinni og var á forsíðu spurningalistans.
Þannig náðist yfir 90% þátttaka en
40­60% eru álitin viðunandi svarhlutfall
í póstlistakönnunnum. „Okkur finnst
þetta skila sér í betri rannsóknargögnum
þó að mörgum finnist miklu til kostað.
Að hafa náð háu svarhlutfalli gefur
svo meiri pening í kassann þegar sótt
er um rannsóknarstyrki. Þannig er
hugmyndafræðin hjá prófessornum
mínum. Hann hefur gert slíkar rannsóknir
í 20 ár og fengið gott svarhlutfall og því
fínar birtingar,“ segir Þórdís.
Doktorsnám
Eftir smátíma sem starfsmaður rann­
sókn ar innar skráði Þórdís sig í doktors­
nám við læknadeild Gautaborgar háskóla.
Hún gat nú einbeitt sér að því að vinna
úr gögnum eins og hún hafði mestan
áhuga á. „Ég notaði í ritgerðinni gögn úr
spurningalistunum fyrir aðgerð og þrem
mánuðum eftir aðgerð. Það er að mínu
áliti mikilvægasti tíminn út frá hjúkrun
aðgerðar sjúklinga, á meðan þeir eru enn
þá í miklum tengslum við heilbrigðiskerfið.
Spurningin er hvað við getum gert fyrir
þessa menn og hvaða þáttum við eigum
að skima eftir varðandi sálræna líðan. Þá
rannsakaði ég sérstaklega áráttuhugsanir
þeirra um krabbameinið, hversu oft svona
hugsanir kæmu og hversu íþyngjandi
þær væru. Svo skrifaði ég líka eitt handrit
um hugsanir um eigin dauða og önnur
sálræn einkenni tengd þeim,“ segir
Þórdís. Ein grein, um aðferðafræðina
við að búa til spurningalista og safna
gögnum, hefur fengið birtingu. Hin
handritin skarast yfir fjögur fræðasvið
og tímaritin vísa hvert á annað. Þórdís
reynir því núna að laga handritin betur að
ákveðnum tímaritum. Hún gat hins vegar
varið doktorsritgerðina í október 2011 og
gekk sú vörn ágætlega.
Doktorsnematíminn var erfiður á köflum
með þrjú lítil börn og eiginmann sem
vann mikið. „Þetta er ekki verkefni
sem maður skilur eftir í vinnunni. Ég
var ekki með ákveðinn vinnutíma en
fór að jafnaði úr vinnu um fjögur eða
hálffimm til þess að sækja krakkana og
lenti þá í umferðinni og sat 45 mínútur
stressuð við stýrið. Svo gat ég verið
áfram með hugann við vinnuna eftir
að ég kom heim. En auðvitað var ég í
algjörum lúxus. Fyrst fékk ég borguð
laun sem rannsóknarhjúkrunarfræðingur
og svo eftir að ég var tekin inn formlega
í doktorsnámið fékk ég borgað sem
doktorsnemi frá háskólanum. Það voru
bara ágætislaun. Prófessorinn minn er
það öflugur og með það mikla styrki að
hann borgar mönnum góð laun. Ég tók
þátt í að sækja um styrki, lagði vissulega
vinnu í það og lærði ferlið, en hann var
alltaf aðalumsækjandinn. Þá erum við að
tala um risastórar upphæðir, fleiri milljónir
sænskar á ári. Þannig að doktorsnámið
var ekki peningalegt basl en það þurfti
að helga sig vinnunni algjörlega. Ég
sá að miklu leyti um skipulagningu
rannsóknarinnar. Við vorum tveir
hjúkrunarfræðingar sem unnum mjög
náið saman í þessu en ég sá að mestu
um sjúklingagagnagrunninn og skipulagið
við að taka á móti spurningalistunum.“