Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2013, Side 44

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 3. tbl. 89. árg. 201340
ÚTDRÁTTUR
Gerviliðaaðgerðir á hné og mjöðm eru algeng og árangursrík
meðferð við einkennum slitgigtar og geta bætt heilsutengd
lífsgæði sjúklinga. Sjúklingafræðsla gegnir veigamiklu hlutverki
í að hjálpa sjúklingum að gera sér raunhæfar vonir um árangur
aðgerðar innar og aðgerðarferlisins og undirbúa þá fyrir þá sjálfs­
umönnun sem er nauð synleg eftir aðgerð. Tilgangur rannsóknar­
innar var að kanna hvernig væntingum sjúklinga, sem fara í
gerviliða aðgerð á mjöðm og hné, til fræðslu er sinnt á íslenskum
sjúkra húsum og tengslum þess við heilsutengd lífsgæði.
Aðferðin var framvirk, lýsandi samanburðarrannsókn með
þremur mæli punktum: tími 1 fyrir aðgerð og fyrir formlega
fræðslu um aðgerðina; tími 2 við útskrift eftir aðgerð á sjúkra­
húsinu, eftir formlega útskriftarfræðslu; tími 3 6­7 mánuðum
eftir aðgerð. Úrtakið var sjúklingar sem fóru í skipulagðar
gerviliðaaðgerðir á mjöðm og hné frá janúar til nóvember
2010, á þeim þremur sjúkrahúsum á Íslandi sem framkvæma
gerviliðaaðgerðir. Þrjú matstæki voru notuð: Hospital Patients’
Knowledge Expectations (HPKE), Hospital Patients’ Received
Knowledge (HPRK), sem meta væntingar sjúklinga til fræðslu
og fengna fræðslu, og EQ­5D sem metur heilsutengd lífsgæði.
Á tíma 1 svöruðu 279 sjúklingar, á tíma 2 svöruðu 220 og á
tíma 3 svöruðu 210 spurningalistunum. Meðalaldur var 65,4
ár og aldursbilið frá 37 til 87 ára. Meðallegutími var 6,6 dagar.
Þátttakendur höfðu miklar væntingar til fræðslu en þeir töldu
sig fá minni fræðslu en þeir væntu og jókst sá munur frá tíma
2 til tíma 3. Heilsutengd lífsgæði batna frá því fyrir aðgerð til
6­7 mánaða eftir aðgerð. Eftir því sem væntingar um fræðslu
voru betur uppfylltar því betra var heilsufar metið á tíma 3 og
var það samband marktækt. Það er ályktað að þörf sé á að
endurskoða mat á fræðsluþörfum og innihaldi sjúklingafræðslu
sjúklinga sem fara í gerviliðaaðgerðir á Íslandi.
Lykilorð: Heilsutengd lífsgæði, sjúklingafræðsla, skurðaðgerð,
væntingar.
INNGANGUR
Gerviliðaaðgerðir á hné og mjöðm eru gerðar í síauknum
mæli á Vesturlöndum og árið 2009 voru 896 slíkar aðgerðir
framkvæmdar á Íslandi (Embætti landlæknis, e.d.). Þær
eru árangursrík meðferð við einkennum slitgigtar, svo sem
verkjum, skertri hreyfifærni og þeirri andlegu vanlíðan sem
oft fylgir sjúkdómnum, og geta þannig bætt heilsutengd
lífsgæði sjúklinga (Ethgen o.fl., 2004). Sjúklingafræðsla gegnir
veigamiklu hlutverki í að hjálpa sjúklingum að gera raunhæfar
væntingar til árangurs aðgerðarinnar og aðgerðarferlisins svo
og til að undirbúa þá fyrir nauðsynlega sjálfsumönnun eftir
aðgerð.
Fræðsla
Sjúklingafræðslu má skilgreina sem ferli sem felur í sér að breyta
þekkingu, viðhorfum eða færni í þeim tilgangi að hafa áhrif á
Árún K. Sigurðardóttir, Háskólanum á Akureyri
Gunnhildur H. Gunnlaugsdóttir, Sjúkrahúsinu á Akureyri
Brynja Ingadóttir, skurðlækningasviði Landspítala og hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands
VÆNTINGAR TIL FRÆÐSLU OG HEILSUTENGD LÍFSGÆÐI
SJÚKLINGA SEM FARA Í GERVILIÐAAÐGERÐ
ENGLISH SUMMARY
Sigurdardottir, A.K., Gunnlaugsdottir, G.H., and Ingadottir, B.
THE ICELANDIC JOURNAL OF NURSING (2013), 89 (3), 40­47
KNOWLEDGE EXPECTATIONS, RECEIVED
KNOWLEDGE AND HEALTH­RELATED QUALITY
OF LIFE AMONG PATIENTS UNDERGOING
ARTHROPLASTIC SURGERY
Hip and knee arthroplasties are a common and effective
treatment for symptoms of arthritis and can improve patients’
health­related quality of life. Patient education plays an
important role in helping patients to create realistic expectations
of the outcome of surgery and the perioperative process and
to prepare them for the self­care which is needed after surgery.
The aim of the study was to examine how the knowledge
expectations of arthroplastic patients are being met in
Icelandic hospitals and the relationship between knowledge
expectations and patients’ self­reported health­related quality
of life.
The method was a prospective, descriptive and comparative
follow­up design with three measurement points; time 1
before surgery and any formal education, time 2 at discharge
from hospital and after formal discharge education and time
3 6­7 months after discharge. The sample consisted of
patients undergoing elective hip or knee arthroplasty from
January to November 2010 in all three Icelandic hospitals
which perform this type of surgery. Three instruments were
used: Hospital Patientsʼ Knowledge Expectations (HPKE)
and Hospital Patientsʼ Received Knowledge (HPRK) measure
expected knowledge and received knowledge, respectively,
and EQ­5D measures health­related quality of life. On time 1,
2 and 3, 279, 220 and 210 patients participated, respectively.
Their average age was 65.4 years (range 37 to 87 years). The
average hospital stay was 6.6 days. The participants reported
high expectations for knowledge but they perceived that
they received less knowledge than they expected and even
less so when asked 6 months after surgery. Health­related
quality of life improved after the operation, as measured
after 6­7 months. A significant relationship was detected
between patients’ assessment of their health and how well
their knowledge expectations were met. It is concluded that
there is a need to reconsider how the knowledge expectations
of patients are being assessed and the content of patient
education for arthroplasty patients in Iceland.
Keywords: Health­related quality of life, patient education,
surgery, expectations.
Correspondance: arun@unak.is