Morgunblaðið - 24.09.2015, Blaðsíða 51

51
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. SEPTEMBER 2015
Blómin blíð Haustblómin eru í fullum skrúða og heilla ferðamenn sem eru með myndavél meðferðis.
Styrmir Kári
„Gamla-Grýla er dauð,“ en svo
skrifar athafnamaðurinn Björg-
ólfur Thor og er að tala um ICE-
SAVE. Icesave-draugurinn varð
ekki sjálfdauður, það veit hvert
einasta mannsbarn á Íslandi. Og
jafnframt að það kostaði blóð,
svita og tár að koma honum fyrir
kattarnef og enginn draugur hef-
ur magnað jafn illvígar send-
ingar og þessi eftir að Bretarnir
náðu á honum tökum því honum
fylgdi hryðjuverkaárás Bret-
anna og einangrun Íslands um margra mánaða
skeið, jafnvel óttuðust margir gjaldþrot lands-
ins. Björgólfur Thor skrifaði nú skrýtna grein
um endalok Icesave-málsins. Björgólfur vand-
ar stjórnmálamönnum ekki tóninn og segir að
þeir eigi að skammast sín fyrir að leiða þjóðina
á skaðlegar brautir. Hann setur þá alla í eina
spyrðu sem er ekki góð sagnfræði, svona eins
og Ólafur gamli á Hrísbrú gerði við prestana á
Mosfelli forðum undir nafngiftinni þessir „an-
skotar“.
Björgólfur segir í lok skrifa sinna: „Grýla er
dauð og búið að kasta rekunum. Ég vona að
hún fái að hvíla óáreitt í gröf sinni.“ Þar erum
við Björgólfur sammála og spyrja má hvort
enn vanti girðingar og regluverk í EES-
samninginn sem takmarkar frelsi athafna-
manna að gera út á almenning eða þjóðarhag.
Við skulum ekki gleyma því að vandi fjár-
málakerfisins og þá einnig Lands-
bankans var meiri að vöxtum en
Icesave sem þó var ærið að um-
fangi. Og ætli það hafi ekki verið
Landsbankamenn sem á sínum
tíma blésu lífinu í þessa Grýlu,
þennan magnaða draug, og sendu
hana með peningapoka merktan
Icesave um Bretland og Holland
þvert til að safna fjármunum til
glæfrareksturs í aðdraganda
hrunsins, buðu hæstu vexti
heimsins og gáfu misvísandi yf-
irlýsingar í krafti síns góða nafns,
Landsbanka Íslands! Björgólfi
Thor ber að tala varlega um Icesave-grýluna,
til hennar var stofnað af starfsmönnum Lands-
bankans hf. í vandræðum eða græðgi.
Verður kennsluefni í háskólum heimsins
Ekkert mál hefur reynt jafn hastarlega á
þolrif almennings og Icesave og fá mál hafa
klofið stjórnmálamenn þessa lands jafn illa í
herðar niður. Vinstristjórn Jóhönnu Sigurð-
ardóttur og Steingríms J., „norræna velferð-
arstjórnin“, brann upp í átökum um þetta mál,
hún glúpnaði og ætlaði til sátta og friðs við
Breta og Hollendinga að bæta milljarðatugum
frá íslenskum skattgreiðendum við innistæðu-
sjóðinn. Eftir japl og jaml og fuður á Alþingi
um Icesave, sem er mest rædda mál þess frá
stofnun árið 930, gríðarleg átök og skiptar
skoðanir þingmanna, svo mjög að þjóðin nán-
ast kastaði upp heyrði hún Icesave nefnt á
nafn. En þá brást Ólafur Ragnar Grímsson
forseti ekki þjóð sinni sem vildi fá að greiða at-
kvæði um nauðasamninginn. Það gerði hún
ekki einu sinni heldur tvisvar. Í fyrstu lotu
hafnaði þjóðin og rak Grýlu af höndum sér í
einstæðri samstöðu, 98% landsmanna sögðu
nei. Og í síðari atkvæðagreiðslunni með nokk-
uð annarri áferð var Icesave felldur með yfir
60% sem enn höfnuðu að greiða skuldir óreiðu-
manna og gjaldþrota banka. Þetta eru ein-
hverjar frægustu ákvarðanir í þjóðaratkvæða-
greiðslum í sögunni og verða vafalaust brotnar
til mergjar í háskólum um allan heim næstu
þúsund árin, lítil þjóð barðist við ógnarvald
fjármagnsaflanna og hafði betur að lokum.
Framsóknarflokkurinn, undir forystu Sig-
mundar Davíðs Gunnlaugssonar, núverandi
forsætisráðherra, hafnaði algjörlega að borga
reikninginn, það gerði einnig Sjálfstæðisflokk-
urinn í fyrstu umferð og klofnaði í þeirri síðari.
Sá einstæði atburður átti sér stað sem sýndi
átökin innan ríkisstjórnarinnar um Icesave að
Ögmundur Jónasson sagði af sér ráðherra-
embætti og flokkur Vinstri-grænna var sund-
urhöggvinn út af þessu og umsókninni um að-
ild að ESB. Loks kom svo niðurstaða
EFTA-dómstólsins með fullnaðarsigri og
hafnaði öllum kröfum á hendur íslenskum
skattgreiðendum í janúar 2013. Það er hins
vegar rétt hjá Björgólfi að ýmsir stjórn-
málamenn – og ekki síst þáverandi forystu-
menn ríkisstjórnarinnar ásamt hagfræðingum
með háa gráðu – reyndu að hræða landsmenn í
þjóðaratkvæðagreiðslunum til að samþykkja
nauðungasamningana með tali um þjóðar-
gjaldþrot; að Ísland yrði Kúba norðursins
o.s.frv.
Icesave-draugurinn, verri en Þorgeirsboli,
varð magnaðasti draugur Íslandssögunnar og
að því leyti verri en Þorgeirsboli forðum að
Icesave var ætlað að féfletta hvern einasta
mann á Íslandi og Bretarnir með Gordon
Brown forsætisráðherra ætluðu að gera al-
menning, hinn íslenska launamann, að féþúfu
sinni. En það var gæfa okkar sem betur fer að
til voru stjórnmálamenn hér sem aldrei féllust
á að borga Icesave, forseti Íslands stóð sína
vakt og bauð ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðar-
dóttur birginn, það gerði einnig InDefence-
hópurinn og Morgunblaðið. Íslenska þjóðin
reyndist trú sjálfri sér og hafnaði Icesave.
Gamla-Grýla varð því ekki sjálfdauð heldur
var henni stungið í legginn eins og illvígum
draugum fortíðar og þar dúsir hún vonandi að
eilífu.
Eftir Guðna Ágústsson » Íslenska þjóðin reyndist trú
sjálfri sér og hafnaði Ice-
save. Gamla-Grýla varð því
ekki sjálfdauð heldur var henni
stungið í legginn eins og ill-
vígum draugum fortíðar.
Guðni Ágústsson
Icesave var glæfraspil, Björgólfur Thor
Höfundur er fyrrverandi þingmaður og ráðherra.
Hinn 7. febrúar 2000
birti ég grein í Morg-
unblaðinu undir fyr-
irsögninni „Hæstirétt-
ur missir af strætó“.
Sex árum síðar, eða 23.
mars 2006, birti ég enn
grein undir fyrirsögn-
inni „Missir Hæstirétt-
ur enn af strætó?“ Nú
níu árum síðar örvænti
ég um að Hæstiréttur
muni nokkurn tíma ná strætó. Tilefni
þessara skrifa minna eru þau að
Hæstarétt skipa nánast eingöngu karl-
ar enda þótt óumdeilt sé að um það bil
helmingur íbúa landsins sé konur. Af
níu dómurum réttarins eru átta karlar
og ein kona eða 11%. Mér þótti óvið-
unandi sú aðstaða árið 2006 að aðeins
tvær konur skipuðu dóminn eða 22%,
og var það tilefni greinaskrifa minna.
Nú er staðan sú að þrír hafa sótt um
lausa dómarastöðu í Hæstarétti, tveir
karlar og ein kona, allt umsækjendur
sem að mínu viti eru hæfir til að gegna
starfinu og enginn þeirra augsýnilega
hæfari en annar. Einn umsækjenda
hefur starfað sem lagakennari og sem
dómari við alþjóðlegan dómstól. Annar
hefur starfað sem lögmaður og sá
þriðji, konan, sem héraðsdómari um
áratuga skeið auk þess sem hún er nú
og hefur um hríð verið settur dómari
við Hæstarétt.
Miklu skiptir að æðsti dómstóll
landsins sé þannig skipaður að til hans
og verka hans beri allur almenningur
sem mest traust. Eitt af skilyrðum
þess að rétturinn njóti trausts er að
skipun hans endurspegli eftir því sem
unnt er þá sem í landinu búa. Við blasir
að það er í fullkomnu ósamræmi við
viðtekin lýðræðis- og jafnréttisgildi
okkar tíma að æðsta dómstól landsins
skipi nánast eingöngu karlar, nánar til-
tekið átta af níu. Ætla má að fáir beri
fullt traust til dómstóls sem þannig er
skipaður.
Með breytingu á stjórnarskrá árið
1995 var sérstaklega áréttað, að gefnu
tilefni, í ákvæði um jafnræðisreglu að
konur og karlar skyldu njóta jafns rétt-
ar í hvívetna. Má sjá það leiðarljós end-
urspeglast í stefnumörkun Alþingis,
sem birtist m.a. í lagaákvæðum um
skipun stjórna hlutafélaga þar sem
kveðið er á um að kynjahlutföll skuli
ekki fara niður fyrir ákveðin hlutföll
sem tilgreind eru í lögum. Þá er í lög-
unum um jafna stöðu og
jafnan rétt kvenna og karla
frá 2008 kveðið á um að í
nefndum á vegum ríkisins
skuli þess gætt að hlutfall
kynjanna sé sem jafnast og
ekki minna en 40%. Treysta
verður því að þess sé gætt í
þeim nefndum sem fjalla um
val á dómurum og tjá sig um
hæfni þeirra, enda geta slík-
ar nefndir bundið hendur
ráðherra um skipunina
nema hann sendi málið til
Alþingis. Sé reglu þessarar ekki gætt
eru ákvarðanir nefnda ógildar og
óbindandi.
Hæstiréttur leysir ekki aðeins úr
þeim deilum sem undir hann eru born-
ar, heldur eru dómar hans iðulega
stefnumarkandi og hafa því ekki aðeins
áhrif á líf þeirra sem aðild eiga að mál-
um heldur og fjölmargra annarra, jafn-
vel allan landslýð. Beri landsmenn ekki
traust til Hæstaréttar og dóma hans
getur það smám saman leitt til þess að
dómarnir verði sniðgengnir og taldir
marklausir. Fordæmisgildi þeirra mun
fara þverrandi.
Fátt er mikilvægara á tímum er van-
traust ríkir gagnvart þingi og stjórn-
völdum en að efla traust almennings á
dómstólum ekki síst á Hæstarétti.
Dómurunum þar er ætlað að vera
gæslumenn réttlætisins og síðasta vígi
borgarans þegar að honum er sótt
hvort sem er af einkavaldi eða op-
inberu valdi. Það vígi má ekki falla.
Þeim, sem fara með vald til að hafa
áhrif á og ákveða hverjir skipi sæti
dómara í Hæstarétti, er skylt að hafa
hagsmuni almennings í fyrirrúmi. Þeir
hagsmunir eru án efa að æðsti dómstóll
landsins og dómar hans njóti almenns
trausts. Það er ekki hlutverk þeirra,
sem með valdið fara, að grafa undan
trausti á réttinum meðal landsmanna,
heldur að leitast við að auka traust á
honum. Það verður ekki síst gert með
því að auka áhrif kvenna í dómstólnum
og fjölga þeim sem mest þar til nokkru
jafnvægi er náð. Þeir sem vinna gegn
þessu markmiði bera mikla ábyrgð.
Eftir Ragnar
Aðalsteinsson
»Nú er staðan sú að þrír
hafa sótt um lausa
dómarastöðu í Hæstarétti,
tveir karlar og ein kona.
Ragnar Aðalsteinsson
Höfundur er lögmaður.
Mun Hæstiréttur
aldrei ná strætó?