Þjóðmál - 01.03.2012, Side 69

68 Þjóðmál VOR 2012
svartliðum Himmlers aðstoð við að hafa
upp á gyðingum, og var föngunum safnað
saman á íþróttaleikvangi í einu úthverfi
Parísar, Vel d’Hiv . Hefur sú aðgerð jafnan
verið talin eitt sorglegasta dæmið um
undanlátssemi Frakka við Þjóðverja í
heimsstyrjöldinni síðari . Var aðbúnaður
fanga á leikvanginum hræðilegur . Robert
var síðan fluttur í fangabúðir í Drancy og
sendur þaðan í 25 . lestinni til Auschwitz
28 . ágúst 1942, og þar lét hann lífið .12
Þýski málvísindamaðurinn
Bruno Hugo Kress var tveimur árum yngri en Henný Goldstein­Ottósson og
ættaður eins og hún frá einum af útjöðrum
þýska keisaradæmisins . Hann fæddist í
smáþorpinu Selz í Elsass 11 . febrúar 1907
og var næstyngstur sex systkina . Móðir hans,
Emma, var fædd Friedrichs, en faðir hans,
Karl, var starfsmaður þýsku járnbrautanna .
Eftir ósigur Þjóðverja í Norðurálfuófriðnum
mikla 1914–1918 fluttist Kress­fjölskyldan
til Berlínar . Bruno gekk menntaveginn
og nam málvísindi í Berlínarháskóla, sem
þá hét Friedrich Wilhelms­Universität .13
Þar var aðalkennari hans prófessor Gustav
Neckel, sem fylgdi nasistum að málum .14
Bróðir Brunos var einnig nasisti og í liði
brúnstakka, SA .15 Haustið 1932 varð Bruno
Kress skiptinemi á Íslandi og leigði þá
herbergi hjá Sigurði Thoroddsen yfirkennara
að Fríkirkjuvegi 3 . Jafnframt því sem hann
stundaði íslenskunám í Háskóla Íslands,
tók hann nemendur í einkatíma í þýsku og
sænsku . Eftir valdatöku nasista í Þýskalandi
í ársbyrjun 1933 var hafist handa um að
efla flokksstarf erlendis . Sá utanlandsdeild,
Auslandsorganisation, flokksins um það .
Kress gerðist einn af stofnendum Íslands­
deildar þýska Nasistaflokksins 1 . mars
1934 og var félagi nr . 3 .401 .317 .16 Einn
nemandi í einkatímum Kress í þýsku vetur­
inn 1934–1935, Geir Þorsteinsson, síðar
verkfræðingur og forstjóri, minnist þess, að
Kress hafi gefið sér blöð með ræðum Hitlers .
Geir gekk á stríðsárunum í verkfræðisveit,
sem starfaði með svartliði nasista, SS, á
austur vígstöðvunum .17
Skömmu eftir stofnun Íslandsdeildar
Nas ista flokksins vorið 1934 kom nýr aðal­
ræðis maður Þjóðverja til landsins, dr .
Günter Timmermann náttúrufræðingur .
Tók hann við forystu deildarinnar þá um
haust ið . Bruno Kress þótti hins vegar
Timm er mann, sem vann af miklum áhuga
að vísinda riti um íslenska fugla, reka erindi
nasista slælega hér á landi og kærði hann því
til höfuð stöðva flokksins í Berlín 25 . janúar
1935 . Taldi hann „ófremdarástand í flokks­
deild inni í Reykjavík“ . Kæra Kress á hendur
ræðis mann inum, yfirmanni deildarinnar,
var í sjö liðum:
1 . Deildin hefði ekki haldið veislu, þegar
hafrannsóknaskipið Meteor hefði komið
til Reykjavíkur (í október 1934) .
2 . Deildin hefði ekki haldið jóla trés­
skemmtun 1934 .
3 . Starfsemi vetrarhjálparinnar hefði ekki
hafist fyrr en 16 . janúar 1935 .
4 . Deildin hefði ekki fagnað sérstaklega
frelsun Saar­héraðs .
5 . Deildarmenn á Íslandi væru ekki færir
um að halda uppi kraftmiklu starfi .
6 . Deildarforingjanum þætti gott að sitja
í þægilegu starfi .
7 . Deildarforinginn hefði móðgað sig
með aðfinnslum um einkalíf sitt .18
Með hinu síðasta átti Bruno eflaust við það,
að hann og heimasætan á Fríkirkjuvegi 3,
Kristín Anna Thoroddsen, voru að draga sig
saman . Hún var komin undir þrítugt, þegar
þau kynntust, þremur árum eldri en hann,
og kenndi matreiðslu í Miðbæjarskólanum .
Timmermann ræðismaður reiddist hins