Þjóðmál - 01.03.2012, Síða 79

78 Þjóðmál VOR 2012
Það eru gömul sannindi og ný að sagan endur tekur sig . Þegar íslensku bankarnir
voru ríkisvæddir í október 2008 höfðu all­
margir samband við mig og hvöttu mig til að
endurútgefa bók mína, Þjóð í hafti, sem kom
út árið 1988 eða fyrir nær aldarfjórðungi . Og
þegar skyndilega var tilkynnt um gjaldeyris­
höft í lok nóvember 2008 fjölgaði mjög slík um
áskorunum . Reglugerðin um gjaldeyrishöft er
sannarlega eins og endurvarp frá haftaár un­
um svo nefndu, 1930–1960, umfjöllunarefni
bók ar innar — þegar öll verslun á Íslandi var
hneppt í svo harðar viðjar að ekki mátti flytja
bók til landsins án þess að biðja yfirvöld um
leyfi; þegar ávext ir sáust ekki árum saman og
fólk stóð nætur langt í biðröðum í von um að
geta keypt sér skó; þegar innflutningsleyfi fyrir
bíl um gengu kaup um og sölum fyrir hærra verð
en sjálfur bíll inn kostaði; þegar fangelsi vofði
yfir ef menn reistu sér bílskúr í óþökk yfirvalda;
þegar ríkið rak prentsmiðju og vélsmiðju og setti
á fót ótal einkasölur — bifreiðaeinkasölu, raf­
tækja einkasölu og grænmetiseinkasölu; þegar
pólitísk spilling grasséraði, smygl og svarta ­
markaður — og voldug hagsmunasamtök risu
upp úr öllum áttum til að tryggja hlut sinn í
hafta kerfinu . Óvíst var að betra tilefni gæfist
til endur útgáfu bókarinnar . Bókin kom því út
á ný í kilju fyrir jól 2008 . Þar sem fátt hefur
breyst til batnaðar í íslensku atvinnu­ og stjórn­
málalífi á þeim rúmu þremur árum sem liðin
eru frá endurútgáfu bókarinnar er ekki úr vegi
að minna á boðskap hennar þegar haftastjórn
Jóhönnu Sigurðardóttur fagnar þriggja ára
afmæli sínu . Besta svarið við háværum kröfum
um höft og síauk in ríkisafskipti er nefnilega að
benda á reynsl una af þeim .
Það var frjáls verslun og almennt athafna­frelsi sem gerði okkur Íslendinga að
velmegunarþjóð . Loks þegar við tókum
að nýta okkar gjöfulu fiskimið gátum við
aflað gjaldeyris með út flutn ingi sjávarafurða
til að kaupa það sem aðrar þjóðir kunnu
að framleiða betur og ódýrar en við . Á
undra skömmum tíma hurfum við frá
sjálfsþurftarbúskap liðinna alda og íslenskt
mannlíf varð sambærilegt við það sem best
þekkist hjá ríkustu þjóðum . Og þetta gerðist
án þess nokkur áætlun væri samin, án þess að
nokkur nefnd væri skipuð .
Á heimastjórnarárunum komst yfir 90%
allra verslana í landinu á íslenskar hendur og
með símasambandi við útlönd færðist heild­
Jakob F . Ásgeirsson
Saga haftanna — víti til
varnaðar
Um bókina Þjóð í hafti