Þjóðmál - 01.03.2012, Qupperneq 93

92 Þjóðmál VOR 2012
Þeir réðust oftast gegn skipunum með
flugvélum og kafbátum og ollu oft miklu
tjóni . Frægust varð helför lestarinnar sem
bar einkennisstafina PQ 17, en úr henni
náðu aðeins örfá skip á leiðarenda .
Magnús Þór Hafsteinsson hefur um árabil
rannsakað sögu skipalestanna og segir hana
mjög rækilega . Hann rekur sögu hverrar
einustu skipalestar sem sigldi frá Hvalfirði
allt frá upphafi og til ársloka 1942 . Hann
greinir tíðum frá gangi mála nánast frá degi
til dags og setur atburði oft í stærra samhengi
þess sem átti sér stað annars staðar . Frásögn
hans er öll mjög ýtarleg og byggð á rækilegri
rannsókn fjölda heimilda . Magnús á miklar
þakkir skildar fyrir eljusemi sína en íslenskir
fræðimenn hafa fram til þessa verið heldur
óduglegir við rannsóknir og samningu
ritverka um þá sögu sem ekki getur beinlínis
talist íslensk .
Almennt séð verður þessi bók að teljast
vel heppnuð og ekki kann ég að benda á
neitt sem missagt er í henni . Hún er öll
einkar fróðleg en helsti gallinn við hana
er sá, að hún er mjög misvel skrifuð, ef
svo má að orði kveða . Höfundurinn hefur
safnað og kannað feikimikið efni og fjölda
heimilda, en tekst ekki alltaf að vinna úr því
sem skyldi . Fyrir vikið verða kaflarnir mjög
misgóðir . Sumir eru ljómandi vel skrifaðir,
mjög fróðlegir og spennandi aflestrar,
en aðrir miklum mun þunglamalegri og
nánast upptalning á smáatriðum . Einnig
er alltof mikið um óþarfar endurtekningar
og prentvillur og málfarslegir hortittir harla
leiðinlegir . Úr öllu þessu hefði bæta með
harðari ritstjórn .
Þegar á heildina er litið er mikill og
góður fengur að þessari bók . Hún er einkar
fróðleg og fjallar um efni, sem fremur lítið
hefur verið skrifað um á íslensku áður,
a .m .k . ekki í heild . Og vonandi verður
þetta frumkvæði hafrannsóknamannsins
íslenskum sagnfræðingum hvatning til dáða
á akri veraldarsögunnar . Hún kemur okkur
líka við .
Sess Jóns Sigurðssonar
í þjóðarsálinni
Páll Björnsson: Jón forseti allur? Táknmyndir
þjóðhetju frá andláti til samtíðar.
Sögufélag, Reykjavík 2011, 321 bls .
Eftir Björn Bjarnason
Þegar Vigdís Finnbogadóttir forseti Íslands sótti Hrafnseyri, fæðingarstað
Jóns Sigurðssonar, heim árið 1983 kynnti
hún áform um að koma á fót Bókmennta­
verðlaunum forseta Íslands í minningu
Jóns Sigurðssonar . Í frumdrögum að
skipu lagsskrá var gert ráð fyrir að forseti
afhenti verðlaunin 17 . júní ár hvert og
skyldu þau nema árslaunum lektors við
Háskóla Íslands og vera skattfrjáls . Skyldi
veita verðlaunin fyrir verk sem hefði verið
gefið út á bók, flutt á sviði, í hljóðvarpi
eða sjónvarpi á undanförnum fimm
árum . Í úthlutunarnefnd áttu að sitja þrír
fulltrúar, einn frá Rithöfundasambandi Ís­
lands, annar frá Félagi gagnrýnenda auk
formanns sem forsetinn skipaði . Þótt Vig­
dís hefði tryggt sér stuðning Alberts Guð­
mundssonar fjármálaráðherra við tillög­
una náði hún ekki fram að ganga . Í stað
þessara bókmenntaverðlauna komu önnur
verðlaun: Hin íslensku bókmenntaverðlaun
á vegum íslenskra bókaútgefenda en forseti
Íslands tilnefnir oddamann í þá nefnd sem
ákveður hverjir hljóti verðlaunin hverju
sinni . Verðlaunin voru veitt í fyrsta sinn árið
1989 og eru þau veitt höfundi skáldverks
annars vegar og fræðirits hins vegar .
Verðlaun vegna fræðirits sem út kom árið