Þjóðmál - 01.12.2013, Blaðsíða 36

Þjóðmál VETUR 2013 35
ljóst að þetta sé aðeins hluti af skýringunni .
Hinn hlutinn held ég sé að skólakerfi sem
flokkar menn inn á vinnumarkað eftir lengd
náms eggjar þá í kapphlaup þar sem hver og
einn reynir að ná hærri gráðu en hinir . En
þótt hlaupararnir hafi sig alla við er vafamál
að kappið bæti neitt kjör þeirra . Stundum
sýnist mér raunar að hærri og hærri gráður,
sem menn hafa meira og meira fyrir,
séu svolítið eins og stélið á páfuglinum .
Karlfuglar af þeirri tegund hafa sem kunn-
ugt er ógnarstórt fjaðraskraut . Það íþyngir
þeim á ýmsa vegu . Þeir komast ekkert
áfram með þetta hlass hangandi aftan í sér .
Allt er þetta vegna þess að einhvern tíma
fyrir löngu forritaði náttúruvalið formæður
páfuglsins þannig að þær völdu maka eftir
því hve fagurlega hann breiddi úr stélinu .
Þetta var á vissan hátt viturleg skipan, ella
hefði náttúran sjálfsagt útrýmt henni . Karl-
fugl, sem getur breitt úr stélinu og haldið
því fallega samhverfu í góða stund, er
þokka lega sterkbyggður svo kvenfuglarnir
tryggðu ungum sínum hrausta feður með
þessari einföldu reglu um makaval: Taktu
þann með stærsta samhverfa og velútbreidda
blævænginn . En það sem er viturlegt fyrir
einstakling hér og nú þarf ekki að þjóna
langtímahagsmunum tegundarinnar . Ef
karlfuglar eignast ekki afkvæmi nema þeir
hafi stærra stél en nágrannar þeirra fer það
bara á einn veg . Stélið verður stærra og
stærra og eftir nógu margar kynslóðir er það
orðið óbærilegt farg . Gerist ekki eitthvað
svipað ef stór hluti vinnumarkaðarins fylgir
þeirri reglu að ráða þann umsækjanda um
starf sem hefur lengsta skólagöngu? Er þá
ekki farin í gang vitleysa sem þýðir að þegar
allir sem stefna á starf á einhverju sviði eru
komnir með 20 ára skólagöngu sé eina
leiðin til að ná forskoti að bæta einu ári við?
Svo þegar allir hafa náð 21 ári (frá 6 til 27
ára) þá þurfa þeir sem vilja komast fram
fyrir að skóla sig ár í viðbót — og það helst
í einhverju sem talið er hagnýtt á þröngu
sviði, fremur en því sem eflir almenna
vitsmuni og mannkosti .
Ef skoðunin, sem nefnd er í fyrsta lið, er
tekin bókstaflega eru afleiðingarnar óttaleg
firra . Þetta þýðir vitaskuld ekki að menn eigi
að hætta að mennta sig til starfa . En þetta
þýðir að það getur ekki verið skynsamleg
almenn regla að lengri skólaganga veiti fólki
betri kjör eða forgang á vinnumarkaði, enda
segir það sig kannski sjálft að til margra
starfa er betra að ráða fólk sem hefur gengið
stutt í skóla og staðið sig vel en fólk sem
hefur langa skólagöngu með lökum árangri .
Lág einkunn eftir langt nám getur vissulega
verið vitnisburður um dugnað manns sem
lagði í erfiðustu brekkurnar með lítið nesti
og klóraði sig áfram alla leið — en oft er hún
aðeins staðfesting á leti og metnaðarleysi .
Það eitt og sér að einn hafi hærri gráðu
heldur en annar tryggir því varla að hann
sé betri starfsmaður . Samt er æði margt
sem ýtir undir sókn í magn „menntunar“
og raunar má færa rök að því að opinber
menntastefna undanfarinna ára hafi lagt
ofuráherslu á magn en ekki gæði .
Til marks um þessa áherslu á magn má
nefna að ríkið borgar framhaldsskólum
og háskólum fyrir fjölda eininga sem
Þ að getur ekki verið skynsamleg almenn regla að lengri skóla-
ganga veiti fólki betri kjör eða
forgang á vinnumarkaði, enda segir
það sig kannski sjálft að til margra
starfa er betra að ráða fólk sem hefur
gengið stutt í skóla og staðið sig vel
en fólk sem hefur langa skólagöngu
með lökum árangri .