Þjóðmál - 01.12.2013, Blaðsíða 72

Þjóðmál VETUR 2013 71
æðsta þátttökustigi, um Security Prospects
in the High North, og þá lögð hin rík asta
áhersla á hlutverk bandalagsins á norður-
slóðum . Aðalverkefni skyldi m .a . vera átak
í leitar- og björgunarmálum með sam vinnu
við Rússa . Það lá í hlutarins eðli, að slíkar
aðgerðir yrðu frá Keflavík sem er að öllu leyti
langbesta aðstaðan á norður slóðum . Okkur
heimamönnum, sem sát um ráðstefnuna,
var létt við þetta og við töld um að þrátt
fyrir brottförina frá Kefla vík væri öryggi
Íslands í góðu lagi . Þetta reynd ist tálsýn því
að einmitt þá hófst full komið van rækslu-
skeið í málefnum hins evrópska norð ur-
skauts og Íslands af hálfu fram kvæmda -
stjórn ar og hermálayfirvalda í NATO . Á
pólitíska sviðinu er Kanada leið andi í að
norðurskautið sé grafið og gleymt í að gerða -
áætlun-„strategic concept“ NATO 2010 og
leið togafundinum í Chicago 2012 .
Samhliða þessu hefur staða Nuuk á
Grænlandi í varnarskipulagi Dana og þar
með væntanlega Atlantshafsbandalagsins,
verið aukin sem Arctic Command með Fær-
eyjum . En Nuuk, landfræðilegur nágranni
Kanada á vesturströnd Grænlands, er víðs
fjarri evrópska norðurskautinu . Í september
s .l . efndu Danir til björgunaræfingarinnar
SAREX Greenland Sea 13 frá eyju undan
austur strönd Grænlands með Kanada,
Banda ríkjunum og Íslandi . Var þetta á
vegum Norðurskautsráðsins, sem gegnir
engu hlutverki tengdu landvörnum og
Kanada veitir formennsku . Góður rómur
var gerður að framlagi Landhelgisgæslu
Íslands sem er vel búin tækjakosti og þraut-
þjálfuðu starfsliði .
Á liðinni öld varð Evrópusamvinnan,
tengd nánu samstarfi við Bandaríkin,
merk asta átak þeirra þjóða til friðar og far-
sældar . En aðstæður hafa breyst vegna eftir-
mála hins misráðna stríðsreksturs í Írak og
Afgan istan sem hefur svo stórtlega skert
ímynd og getu Bandaríkjanna . Þótt þau
ætli sér ekki sitt fyrra forystuhlutverk meðal
vestrænna þjóða, þýðir það síður en svo að
þau dragi sig úr því samstarfi . Verulegur
hluti Bandaríkjahers er farinn eða er á
förum frá Evrópu, en þeir halda engu að
síður yfirburðastöðu í öllum herbúnaði í
lofti, á legi og landi . Vegna breyttrar stöðu
í NATO, sem af þessari þróun leiðir, má
ætla að Evrópusambandið hefji umræðu
um varnar- og öryggismál . Ekki er lengur
um að ræða neina árekstra milli NATO og
öryggis- og varnarstefnu ESB . Á hvorum
vettvangi sem er, koma þau mál í hendur
Evrópu þjóða hvað frumkvæði snertir . Þá
er það óþarfi að öll 28 aðildarríki ESB séu
alltaf samstíga . Þannig gætu t .a .m . öryggi
norður slóða verið í umsjá þröngs landa-
hóps .
Það er athyglisvert og kann að boða
stefnu breytingu, að þann 4 . september
s .l ., þegar Sýrlandsdeilan stóð hvað hæst,
gaf Obama Bandaríkjaforseti sér tíma
til að eiga fund með forsætisráðherrum
Áliðinni öld varð Evrópu-samvinnan, tengd nánu
samstarfi við Bandaríkin,
merkasta átak þeirra þjóða til
friðar og farsældar . En aðstæður
hafa breyst vegna eftirmála hins
misráðna stríðsreksturs í Írak
og Afganistan sem hefur svo
stórtlega skert ímynd og getu
Bandaríkjanna . Þótt þau ætli sér
ekki sitt fyrra forystuhlutverk
meðal vestrænna þjóða, þýðir
það síður en svo að þau dragi sig
úr því samstarfi . . .