Þjóðmál - 01.12.2013, Blaðsíða 45

44 Þjóðmál VETUR 2013
uppgötvana og fyrir útbreiðslu hugmynda
er varða rannsóknir, kennslu og nám . Að
setja höft á skoðanafrelsið grefur undan því
vitsmunalega frelsi sem skilgreinir markmið
okkar“ . Það kom því ýmsum á óvart að
sjálfur rektor skólans, hagfræðingurinn
Larry Summers*, hrökklaðist úr embætti
vegna rétttrúarkröfu innan skólans . Tilefnið
var að hann velti upp hugmyndum til
íhugunar á ráðstefnu sem fjallaði um skort
á kvenkennurum í raunvísindagreinum á
háskólastigi . Almenn hystería greip um sig á
fundinum og féll einn raunvísindaprófessor
í ómegin yfir óskammfeilni rektors þegar
hann lagði til, sem einn af þremur kostum
til íhugunar, hvort rekja mætti þennan skort
til líffræðilegs mismunar . Í sjálfri háborg
menntunar í heiminum, þar sem „markmið
menntunar byggir á vitsmunalegu frelsi“
kemur rétttrúnaður í veg fyrir að hægt sé
að ræða málin á vitsmunalegum nótum .
Það má því vel velta fyrir sér hver örlög
lítilsigldra nemenda yrðu ef þeir leyfðu sér
* Summers hefur verið efnahagsráðgjafi Banda-
ríkjaforseta og kom sterklega til greina sem
seðlabankastjóri fyrr á þessu ári .
að setja fram skoðanir sem stríddu gegn
straumnum . Í þessu ljósi verður að skoða
eiðinn, sem nemendur þessa virta háskóla
eru nú krafðir um undirskrift að þegar þeir
hefja námið, þ .e . „að viðhalda einkennum
samfélagsins með samheldni og hógværð“ og
staðfesta jafnframt að „góðvild vegi til jafns
við vitsmunalegan árangur“ . Hljómar dálítið
eins og námsskrá Katrínar Jakobsdóttur fyrir
grunnskólabörn á Íslandi, en hver og einn
getur spurt sig hve lengi Harvard-háskóli
haldist í fararbroddi háskóla heimsins með
slíka framtíðarsýn . Til glöggvunar læt ég
fylgja tengil við hátíðarræðu sem haldin var
nýlega í Harvard-háskóla .**
Atlagan að tjáningarfrelsinu hefur farið
eins og eldur í sinu um öll Bandaríkin og
eru aðrir merkir háskólar þar engir eftir-
bátar . Nefni ég aðeins nokkra skóla sem
þekktastir eru hér á landi og Lukianoff hefur
haft afskipti af, svo sem Yale-, Brandeis- og
Duke-háskóla, þótt grófasta dæmið hljóti
að teljast heila þvottastöðin sem Michigan-
háskóli kom á fót, en fyrirmynd hennar
getur aðeins hafa komið frá Norður-Kóreu .
Enginn skyldi ætla að þessari óáran hafi
ekki einnig skolað á land hjá okkur . En þótt
háskólar okkar hafi enn ekki komið sér upp
jafnóbilgjörnu regluverki og lýst er í Af námi
frelsis er það tæpast vegna þess að vilj ann
skorti . Má frekar geta sér til að ástæðan sé
að leikskólarnir hafi tekið af þeim ómakið .
Stjórnarmaðurinn í Ríkisútvarpinu var því
ekki að tala út í tómið þegar hann lét þau
orð falla sem hér var vísað til í upphafi . Með
þeim orðum var stjórnarmaðurinn ekki
aðeins að sýna fólki með andstæðar skoðanir
örgustu fyrirlitningu, hann var um leið að
vara við þeim óábyrga lapsus sem leyfir van-
hæfum lýðnum að nýta stjórnarskrána til að
** http://www .mindingthecampus .com/
originals/2013/11/the_slow_death_of_free_
speech
Enginn skyldi ætla að þessari óáran hafi ekki einnig
skolað á land hjá okkur . En þótt
háskólar okkar hafi enn ekki
komið sér upp jafn óbilgjörnu
regluverk og lýst er í Afnám
frelsis er það tæpast vegna þess að
viljann skorti . Má frekar geta sér
til að ástæðan sé að leikskólarnir
hafa tekið af þeim ómakið .