Skólavarðan - 01.12.2012, Blaðsíða 24

24
Skólavarðan 2. tbl. 2012
rekinn úr skólanum fyrir að sætta mig ekki við að „svona gerði
maður hlutina“.
Með þessa reynslu að baki fór auðvitað svo að ég varð
andófsmaður þegar ég byrjaði að kenna. Fyrst kenndi ég 12-17
ára nemendum í Frakklandi og fór síðan til Paisley í Renfrew
skíri sem er um tíu kílómetrum frá miðbæ Glasgow. Þar kenndi
ég krökkum á sama aldri og í Frakklandi. Skólinn í Paisley var
og er selective grammar school þar sem nemendur eru valdir á
grundvelli einkunna.
Le directeur stormaði inn í bekkinn
Ég þótti róttækur í Skotlandi og var iðulega upp á kant við rektor
þar sem ég var ósáttur við hvernig hann rak skólann. Námið var
endurtekning á því sem ég hafði sjálfur þurft að þola þegar ég
var nemandi. Umhverfið var skrifræðislegt, kæfandi og þungt í
vöfum auk sem stjórnunarhættir voru að fullu í anda valdboðs.
Í Skotlandi var nemendum refsað fyrir yfirsjónir undir
formerkjunum „þetta meiðir mig, meira en það meiðir þig“ en í
Frakklandi var valdi beitt á gerólíkan hátt. Það skoska var vald í
anda dómstólanna. Þessi hugsun var ekki fyrir hendi í franska
skólanum. Ég man eftir einu skipti þar sem ég sá þennan mun
á skoskum og frönskum refsingum á mjög áberandi hátt. Ég
var að kenna mjög órólegum bekk og skyndilega stormaði „le
directeur“ (skólastjórinn,innsk. keg) inn í skólastofuna, æddi
að einum nemenda minna, pinnaði hann upp við vegg og las
honum lexíuna. Þetta mætti hann að sjálfsögðu ekki gera í dag
en þá voru aðrir tímar.
Eftir þetta atvik hugsaði ég mikið um þegar sagt er að ekki
eiga að refsa í reiði. Ég fór að máta þessa hugsun við nemendur
mína og sagði að maður ætti aldrei að refsa nema í reiði.
Nemendurnir leiðréttu mig auðvitað og sögðu: „Nei, maður
á aldrei að refsa í reiði!“ Þá benti ég þeim á að velta þessu
aðeins fyrir sér. Refsing dómstólanna er köld og fjarlæg. Reiði
er mannleg og nálæg. Í Skotlandi fær nemandi skilaboðin:
„Þú er vondur og ég ætla að refsa þér.“ Í Frakklandi fær hann
skilaboðin: „Ég er reiður út af því sem þú varst að gera áðan.“
Það er mikill munur á menningu í þessum tveimur löndum.
Þarftu alltaf að vera á móti?
Mér leið ekki vel sem kennari í Skotlandi til að byrja með.
Konan mín segir stundum: „John, þarftu alltaf að vera á móti?“
En ég er að róast. Ég er hins vegar enn sömu skoðunar og fyrr
að góðir leiðtogar brjóti reglur.“ MacBeath nefnir sem dæmi
fyrrum eftirlitsmann skóla í Skotlandi, Archie McGlynn sem
fór oft óhefðbundnar og óskrifræðislegar leiðir að markinu
auk þess að búa yfir frumlegri hugsun og miklu frumkvæði.
Þeir John og Archie unnu saman að nokkrum málum, skrifuðu
til að mynda saman bókina How good is our school? sem
varð að skólastefnu í Skotlandi sem er enn við lýði og verður
endurskoðuð á næsta ári, 2013. Stefnan var líka innleidd í
Þýskalandi undir heitinu „Wie gut ist unsere Schule?“. „Archie
hafði mikinn áhuga á að leggja eftirlitsmannakerfið niður þrátt
fyrir að hann sæti sjálfur í slíku embætti. Hann áleit að skólar
ættu að sjá um eftirlitsþáttinn og bað mig um að aðstoða sig við
að þróa mælivísa til mats á skólastarfi. Við fórum af stað og
spurðum fjölda nemenda hvað einkenndi góðan skóla í þeirra
augun. Þar fengum við frábær greinimörk, eða mælikvarða, til
að þróa vísana. Svo spurðum við foreldra og loks kennara að því
sama og alltaf skýrðist myndin. Til að byrja með unnum við að
þessu með fimm skólum, bættum síðan sjö skólum við og loks
voru skólarnir alls tuttugu og fimm sem lögðu grundvöllinn að
stefnunni.“
Sjálfsmatsferli skoskra skóla sem þeir Archie og John mótuðu
hefur ferðast með þeim til fleiri landa innan sem utan Evrópu
og kallast skoska líkanið. Sjálfur hefur John unnið frá 1997 og
allt fram á þennan dag að samskonar rannsóknum í Hong Kong
sem síðar renna inn í sjálfsmat skóla.
Hatast við fræðimennsku
Þróun í skólamálum undanfarna áratugi hefur ekki verið góð
í mörgum löndum að mati Johns og alls ekki í Bretlandi. Svo
sem alkunna er tók New labour stefnan við þar þegar Tony
Blair varð forsætisráðherra 1997. Erfðaprins Thatcher, John
Major, hafði þá setið við völd í nokkur ár og valdið járnfrúnni
vonbrigðum á vonbrigði ofan. John MacBeath fagnaði mjög
valdatöku Verkamannaflokksins en sú hamingja stóð ekki
lengi. Nýfrjálshyggja og skilvirknilíkön reyndust menntun og
skólastarfi engu betri lagsmaður en stálkló Thatcherismans. En
hefur staðan skánað að mati MacBeaths eftir að hrunið varð og
David Cameron tók við af Gordon Brown 2010?
„Nei, ég get ekki sagt að horfur séu góðar. Cameron vill ýta
öllu aftur til fortíðar, ég veit reyndar ekki alveg hvaða tíma
Námið var endurtekning á því sem ég hafði sjálfur
þurft að þola þegar ég var nemandi. Umhverfið var
skrifræðislegt, kæfandi og þungt í vöfum auk sem
stjórnunarhættir voru að fullu í anda valdboðs.
viðtal