Gerðir kirkjuþings - 01.01.2011, Blaðsíða 34

34

Samúð er í þriðja lagi rík þörf fórnarlamba kynferðisofbeldis. Reynsla mjög marga
þolenda sem orðið hafa fyrir kynferðisofbeldi af hálfu fjölskyldumeðlims er útskúfun
og missir stuðnings fjölskyldu sinnar. Byrði þessara þolenda er því margföld og þá
byrði verður kirkjan að geta axlað með þeim og hjálpað til að bera áleiðis á veginum
til bata.

Þessi atriði, að kirkjan sé öruggur staður sem bjóði þolendum kynferðisofbeldis
samfylgd, samúð og samstöðu eru öll grundvallaratriði í lífi og boðskap Jesú Krists og
heyra þar með undir siðferðilegt erindi kirkjunnar í heiminum.

Íslenska þjóðkirkjan eins og margar aðrar kirkjur er stödd í lærdómsferli og því ferli
lýkur aldrei. Það er ekki hægt að afgreiða vandamálið kynferðisofbeldi í eitt skipti
fyrir öll. Breyskleiki mannkyns sér til þess. Kirkjan þarf að hafa metnað og vilja til að
viðhalda þekkingu sinni og það virðist mér vera sá andi sem ríkir innan hennar um
þessar mundir. Ég vil að lokum líta til framtíðar og til mögulegs forvarnarstarfs þar
sem ég tel kirkjuna eiga einstaka möguleika til að leggja sitt af mörkum í baráttunni
gegn kynferðisofbeldi.

Einn helsti styrkur íslensku þjóðkirkjunnar felst að mínu mati í öflugu barna- og
æskulýðsstarfi. Það starf ber jafnframt að nýta sem öflugt forvarnarstarf gegn
kynferðislegu ofbeldi. Til þess að svo geti orðið þarf í fyrsta lagi siðferðilega ábyrgt
starfsfólk sem þekkir og virðir mörk. Í öðru lagi þarf þekkingu á heilbrigðum
viðmiðum kynlífs og heilbrigðum viðhorfum til líkamans. Enginn vafi leikur á að
okkar vestræna og kristna menning hefur stuðlað að ruglingi á því hvað við álítum
kynlíf annars vegar og hvað kynferðislegt ofbeldi hins vegar. Kynferðislegt ofbeldi er
ekki kynlíf sem farið hefur úr böndunum. Það er ekki nægjanleg greining. Til þess að
skilja kynferðislegt ofbeldi þarf að koma inn með breyturnar vald og yfirráð.

Kynlífs- og klámmenning sú sem við öll erum hluti af – á einn eða annan veg – þrífst
vegna þess að litið er á líkamann sem hlut sem hægt er að ráðskast með að geðþótta
þeirra sem hafa drottnunarvald. Sögulega hefur vestræn menning litið niður á hið
líkamlega og efnislega og flokkað sem óæðra hinu andlega. Sögulega hefur
drottnunarvald og yfirráð karla í vestrænni menningu gert þeim kleift að ráðskast með
líkama kvenna og barna: Börn og eiginkonur voru eign þeirra sem höfðu
húsbóndavaldið á sínu heimili. Það er ekki tilviljun að langsamlega stærstur hluti
kynferðisofbeldis enn í dag er framinn af körlum. Það er ekki heldur tilviljun að
þolendur eru fyrst og fremst konur og börn, drengir jafnt sem stúlkur. Skýringin á
þessu liggur í dýrkun drottnunarvaldsins, dýrkun sem heldur áfram enn í dag og er
miðlað í gegnum afþreyingarmenninguna sem börnin okkar taka til sín daglega.
Boðskapur þessarar menningar er að þeir sem fara með drottnunarvald, hafi rétt til að
ráðskast með: Auðmýkja og niðurlægja líkama þeirra sem ekki hafa vald. Allt
líkamlegt og kynferðislegt ofbeldi birtir okkur þessa sýn.

Hér er verk að vinna til framtíðar. Og hér eru mikil tækifæri fyrir kirkjuna til að
umbreyta ofbeldismenningu í friðar- og jafningjamenningu. Í lýðræðissamfélögum
samtímans leitast vissulega margir við að berjast gegn staðalmyndum sem ýta undir
hugmyndir um að valdaójafnvægi sé kynferðislega aðlaðandi. Í þann hóp þarf kirkjan
að slást. Staðalmyndirnar kenna meðal annars að konur laðist að valdi karla. Það
alvarlega í þessum hugmyndum er auðmýking og niðurlæging þeirra sem fara með
minna vald sem oftar en ekki er af kynferðislegum toga. Alvarlegasta birtingarmynd