Gerðir kirkjuþings - 01.01.2014, Side 186

186 187
Samkvæmt evangelísk-lútherskum skilningi er prestsembættið stofnað af Kristi til að
þjóna söfnuði, en þá ætíð sem hluti safnaðarins.
Í evangelísk-lútherskri guðfræði er gerður greinarmunur á embætti prests og almenns
prestsdóms. Presturinn hefur sérstöku hlutverki og skyldum að gegna innan safnaðarins.
Í vígslunni er embættið veitt vissum aðila sem uppfyllir þau skilyrði og þær hæfniskröfur
sem embættið krefst. Vígslan er hvorki skilin sem sakramenti né fylgir henni nokkur
eðlisbreyting vígsluþegans. Embættið sem presturinn gegnir er ekki eðlisólíkt almennum
prestsdómi og er fyrst og fremst skilið út frá því hlutverki sem í því felst. Í vígslunni er
vígsluþega falið ákveðið embætti eða tiltekið hlutverk sem er sérstök útfærsla á almennum
prestsdómi innan safnaðarins. Marteinn Lúther hafnar því að greina beri á milli tvenns
konar prestsdóms að ytra formi og innra, þ.e. almenns annars vegar og andlegs hins vegar.
Prestsembættið er að mati hans mun fremur rökleg afleiðing almenns prestsdóms.
Í Rómversk kaþólskum skilningi er prestsembættið hins vegar hafið yfir söfnuðinn,
presturinn er fulltrúi Krists gagnvart söfnuðinum.
Innan kalvínskra kirkjudeilda eða refomertra eins og þær eru stundum nefndar er
algengt að embætti prestsins sé sett undir vald safnaðar eða safnaðarráðs. Dæmi um þær
kirkjudeildir á Íslandi er Hvítasunnuhreyfingin og endurskírendur. Þessi hreyfingar er
mjög mótandi meðal mótmælendakirkna í Bandaríkjunum, en þar eru lúterskar kirkjur í
miklum minnihluta. Presturinn er skilgreindur sem sérstakur starfsmaður þess og ráðinn
til að sinna verkefnum er snúa að boðun, kennslu, sakramenti og sálgæslu.
Lútherskur embættisskilningur er mitt á milli þess rómversk-kaþólska þar sem presturinn
er settur yfir söfnuðinn og kalvínska þar sem söfnuðurinn er settur yfir prestinn. Út frá
lútherskum sjónarhóli er hættan sú að menn hallist annars vegar að rómversk-kaþólskum
embættisskilningi með því að hefja prestinn yfir söfnuðinn eða kalvínska módelinu þar
sem presturinn er gerður að starfsmanni. Þannig má segja að það sé einmitt einkenni
evangelísks-lúthersks embættisskilnings að viðhalda þeirri spennu milli prests og safnaðar
sem innbyggð er í lútherskan kirkjuskilning.
Presturinn er kallaður til þjónustu við orð fagnaðarerindisins og veitingu sakramentisins
sem hann og söfnuðurinn lúta. Hlutverk prestsins er útlagning orðsins inn í viðkomandi
söfnuð og samtíma.
Biskupsembættið.
Á dögum fornkirkjunnar þróaðist skipulag kirkjunnar og fékk smám saman á sig ákveðið
útlit. Í hirðisbréfum Biblíunnar (Tímóteusarbréfum og Títusar) kemur fram að þeir hafa
umsjón með kirkjunni á ákveðnu svæði. Þeir eiga að sjá til þess að þeir sem kenna boði
fagnaðarerindið, fari með rétta kenningu og að líferni þeirra samræmist henni. Í Tt 1.5.
segir að Títus hafi átt að skipa öldunga (presbyteroi sem orðið prestur er dregið af) í hverri
borg og gera má ráð fyrir að hið sama hafi gilt um Timoteus.
Í bréfunum eru öldungar og biskupar nefndir í sömu andrá og með sömu eiginleika (I Tm
3:2-7 og Tt 1:6-9). Því er líklegt að þjónustan hafi verið sú sama.
Seint á annarri öld var kirkjuleg þjónusta víða talin greinast í þjónustu biskups (episkopos)