Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.01.1994, Síða 34

Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.01.1994, Síða 34
í hans meðförum til einskonar „guðssköpunar" (bogostroítelstvo) sem þá var að koma á dagskrá með Rússum: Menning okkar daga - er upphaf starfs í nafni mikillar framtíðar, starfs sem mun halda áfram, ef til vill í tugi árþúsunda enn, til þess að mannkynið komist að, þótt ekki verði fyrr en í fjarlægri framtíð, sannleikanum um sannan guð, þ.e.a.s. geti sér ekki til urn hann, leiti hans ekki hjá Dostojevskí, heldur geri sér skýra grein fyrir honum rétt eins og menn komust að því að tvisvar tveir eru fjórir (XII, 508). Hvað skal kalla þetta hugmyndasafn? Trú á úrvalssveit einstaklinga sem vinna í raun í þágu háleitrar félagshyggju? Vísindahyggju sem ætlar sér seint um síðir að leysa hinstu gátur lífsins? Fleira mætti setja í formúlur - en aldrei neitt minna samt en það, að áfram skal halda og hugsa á ný til ferða þótt ljóðin séu lítils metin og grátlega seint miði á vegferð mannkyns. I byrjun þessarar samantektar var því haldið fram að þungamiðjan í mórölskum heimi Tsjekhovs væri uppeldið, nauðsyn hins góða for- dæmis. Um leið er hann fullur með efasemdir um uppalarann (sjálfan sig, rithöfundinn yfirleitt) og uppeldið (bókmenntinar, upplýsinguna, góð verk) og líka þá sem ala skal upp. Hann er staddur í þverstæðunni miðri og veit vel af því. En hann vinnur úr henni, eins og nú er í tísku að segja, á merkilegan hátt. Efasemdirnar verða ekki til að lama hann, hvorki sem rithöfund né „uppalara", afskiptasaman mann um náung- ann og samfélagið. Það má finna í skrifum hans mun á orðum og gjörð- um, en sá munur er allur annar en sá sem við eigum að venjast - en hann er í því fólginn að menn segja eitt og standa ekki við það. Anton Tsjekhov snýr því dæmi við, hann lætur ekki allt þetta basl og efasemdir og tilgangsleysi smækka sig. Hann viðurkennir það, hann veit af því, hann dregur mjög úr því hvað hann geti sjálfur til bragðs tekið. Síðan gerir hann annað og miklu meira en orð hans standa til. Löngu seinna, þegar existensíalismi komst í tísku í París og víðar, var áhangendum stefnunnar lýst á þessa leið með hálfkæringi sem ekki var út í hött: Menn sátu og töluðu og komust að þeirri niðurstöðu að tilveran væri marklaus. En það væri hægt að gefa henni tilgang og merkingu með markvissum athöfnum. Síðan gerðu menn ekki neitt. Anton Tsjekhov var kannski á svipuðum slóðum oftar en ekki - með því höfuðfráviki, að tilgangsleysið sló hann ekki út af laginu, drap hann B ] A R T U R O G FRIi E M 1 L I A 32
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84

x

Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist
https://timarit.is/publication/1206

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.