Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.04.2000, Síða 138

ekki verða útskýrðar eða þýddar en eiga að hafa áhrif á viðtakendur í
krafti hljóma sinna einna saman.
í bréfi Kharms til leikkonunnar Jelenu Púgatsjovu sjáum við
hrífandi og persónulega túlkun á viðhorfum OBERIU-manna og þá
Kharms sjálfs til listar. Listin er í því fólgin að sjá alla hluti, hvort
sem væri sól og vatn eða staup og lykill eins og á fyrsta degi sköp-
unarinnar, sá sem höndlar slíkan „hreinleika" er sæll því hann er
orðinn skapari heims og líf hans er orðið list. Um leið sést bæði af
bréfi þessu og dagbókarfærslum að féndur hins ferska frumleika eru
að mati Kharms skynsemi og rökhugsun, mælgi og mikil afköst við
skriftir. „Ellefu sinnum hafna ég röklegri framvindu hugsunar-
innar,“ segir hann (Dagbók 1931). „Eg hata hvern sem getur talað
lengur en sjö mínútur," segir hann ennfremur og bætir við: „Mælg-
in er móðir hæfileikaskortsins." (1930).
Daníil Kharms var sérstæður persónuleiki, en vissulega átti hann
sér fyrirmyndir bæði í rússneskum bókmenntum sígildum (Gogol
og Tsjekhov), meisturum „vitleysunnar" (Lewis Carroll) og grófum
ærslum þöglu gamanmyndanna. Hann sver sig í ætt við Dada-menn
með ást á niðursallandi þversögnum og fullkomnu virðingarleysi
fyrir viðteknum hugmyndum. Hann er líka frændi súrrealistanna
sem höfðu mætur á að skipa saman fyrirbærum sem ekki sýnast eiga
neitt sameiginlegt en geta í nýju nábýli staðið í ljóma dularfullrar
birtu. Aðferð hans hans má vel lýsa á þessa leið: Inn á svið hluta og
fyrirbæra sem skoðuð eru af kaldri nákvæmni ryðst einhverskonar
fáránleiki, hlægilegur og hrollvekjandi í senn, og við þann árekstur
verður til eitthvað það sem kallað hefur verið „heimur súrrealísks
undurs."7
Að baki slíkrar aðferðar við textasmíð er afstaða til heims og
manna sem Kharms hefur sjálfur lýst með eftirminnilegum hætti í
dagbókarfærslu frá 1937. Þar játar hann að hann hafi ekki áhuga á
136