Frón - 01.03.1945, Page 26

24
Jón Helgason
gripum o. s. frv. Hins vegar eru teknar saman mjög efnismiklar
og smásmuglegar spurningaskrár, sem mönnum eru sendar
prentaðar víða um land. Tvær slíkar skrár eru sendar á ári, og
spurt um atriði svo hundruðum skiptir í hverri; ein snerist um
venjur og aðferðir við slátrun, önnur um bakstur, þriðja um
heyskap. Sumir hafa að vísu þverskallazt við að svara, en aðrir
hafa reynzt fyrirtaks liðsmenn, og þykir það efni sem fengizt
hefur á þenna hátt stórfróðlegt.
Um alls konar rannsóknir alþýðumenningar hafa Svíar verið
forgönguþjóð. Stórfellt er safnrit þeirra Svenska landsmál och
svenskt folkliv, sem haldið hefur verið úti síðan 1879 og er nú
meira en 40 þykk bindi. Pað hefur að geyma mállýsingar og
málrannsóknir, texta, orðasöfn, þjóðsögur, þulur, stökur, þjóðlög,
þjóðtrú, venjur, málshætti, örnefni o. s. frv. Þaulæfðir rannsókn-
arar og vísindamenn hafa safnað miklum hlut efnisins og búið til
prentunar. Þegar jiess er enn fremur gætt að Svíar hafa á þessum
árum gefið út fjölda annarra rita um þessi fræði, mun óhætt að
spá að þeir muni seint verða sakaðir um að hafa ekki borgið því
sem borgið varð. Pví miður óttast ég að dómurinn verði ööruvísi
um vora þjóð, en þó er ekki allt úrtímis enn.
7. Meðal nágrannalandanna hefur ísland sérstöðu að því leyti
að við reynum eftir föngum að láta í ljósi erlend hugtök nútímans
með orðum af innlendum stofni, í stað þess að gleypa aðkomin
orð með húð og hári. Þessi málstefna á sérstakar rætur, sem
ekki er þörf að rekja hér. Hún var eðlileg meðan þorri lands-
manna var bændur og búaliö, en í þjóðfélagi með sundurgreindum
stéttum og ýmiss konar sérfræðingum verður henni ekki haldið
til streitu. Samt er þessi viðleitni nú svo ásköpuð orðin máli voru
að hún hlýtur að halda áfram að mega sín mikils einnig
framvegis.
Það er mikil furða að öll íslenzk málvernd hefur allt fram á
þenna dag mátt heita eftirlitslaus og miðstöðvarlaus og undir-
orpin geðþótta hvers einstaks höfundar. Þetta skapar glundroða
sem horfir til vandræða. Menn smiða orð, oft og tiðum án þess
að vita nema einhver hafi áður glímt við að íslenzka sama hugtak
og ef til vill fundið á því viðhlítandi lausn. Eða tveir menn nota
sama nýyrðið í mjög ólíkum merkingum, af því að festuna vantar.
Okkur væri hin mesta þörf á málræktarstofnun í einhverri
mynd. Eðlilegt væri að hugsa sér hana sem nefnd nokkurra (t. d.