Frón - 01.03.1945, Blaðsíða 30

28
Kristján Þorvarðsson
ant), en í öðrum tilfellum fer arfgengið eftir flóknari erfða-
lögmáli.
Mönnum telst svo til, að ef hvorttveggja foreldranna er
fáviti, verði 60—80 % barna þeirra fávitar; ef aðeins annað
foreldranna er fáviti, verði þriðja hvert barn fáviti.
Vanvitar eru mjög frjósamir og eignast mörg börn, bæði í
hjónabandi og utan. Vanvitar giftast oftast fávitum eða eignast
börn með þeim. Þetta er bæði gott og illt. Afleiðingin verður
fleiri fávitar, en hreinni línur og minni dreifing fávitaháttar
meðal andlega þroskaðra manna.
í mörgum löndum hafa verið sett lög um geldingu fávita, til
þess að takmarka og stemma stigu fyrir fjölgun þeirra. Lög þessi
eru einnig sett af þjóðfélagslegum ástæðum. Má þar til nefna,
að sé fávita ekki kleift að ala börn sín upp á sómasamlegan hátt
vegna fávitaháttar, eða geti fáviti af sömu ástæðum ekki séð
fjölskyldu sinni fyrir klæðum og fæði, þá er hægt samkvæmt
lögunum að gelda fávitann, til að koma í veg fyrir fjölgun
fjölskyldunnar.
Danir hafa haft geldingarlöggjöf síðan árið 1929. Á árunum
1929—1943 hafa 2089 fávitar verið geltir. Samkvæmt útreikningi
Kemps, erfðafræðings Dana, hefðu þessir fávitar að öðrum kosti
getað eignazt á 100 árum nokkra tugi þúsunda afkomenda, sem
hefðu verið fávitar.
Fávitaháttur er algengt fyrirbrigði; í Danmörku er áætlað að
fjöldi fávita sé 1—3 % af öllum landsmönnum, flestir áætla um
1 %, þ. e. 35.000—40.000 fávitar, af þeim helmingur örvitar og
hálfvitar. Á íslandi er fjöldi fávita ekki kunnur, að því er ég
bezt veit. Mætti að órannsökuðu máli gera ráð fyrir, að fjöldi
þeirra á íslandi væri hlutfallslega jafnmikill og í Danmörku.
Samkvæmt því ættu að vera um 1200 fávitar á Islandi, og af
þeim ættu um 600 að vera örvitar og hálfvitar.
Mein fávita eru oftast ólæknandi, en ýmsar ráðstafanir má
gera, bæði fávitunum til hjálpar og þjóðfélaginu til verndar gegn
þeim. Fer þetta eftir þroskastigi, skapgerð og geðslagi fávitanna.
Fávitar á lægsta eða lægra þroska- eða gáfnastigi þarfnast
hjúkrunar og aðhlynningar, en auðveldast er að veita þessa hjálp
á hælum. Fávitum á hæsta gáfnastigi má kenna nokkuð, bæði til
munns og handa, og ætti kennsla þessi að fara fram á fávita-
hælum, þar sem sérfróðir menn eða konur annast slíkt. Fávitar
á lægsta og lægra þroskastigi (þ. e. örvitar og hálfvitar) ættu